2.1 Programma Dorpen en wijken

Visie

We willen 'groots zijn in kleinschaligheid'. Onze gemeente bestaat uit vitale, lokale gemeenschappen, gevormd door de inwoners van dorpen, kernen en wijken. Onze inwoners ontmoeten elkaar op het sportveld, in de kerk, het dorpshuis en bij vrijwilligerswerk. Al deze gemeenschappen hebben hun eigen identiteit. In het ene dorp zijn de inwoners bijvoorbeeld zeer maatschappelijk actief. In het andere dorp leven inwoners meer hun eigen leven. Overal kennen mensen elkaar en voelen zij zich verantwoordelijk voor elkaar en voor de leefbaarheid in hun directe omgeving. Wij zijn bondgenoot van inwoners in het vergroten van de leefbaarheid. Leefbare dorpen en kernen dragen direct bij aan het welbevinden van onze inwoners en de sociale veerkracht van de diverse lokale gemeenschappen.

Doelstelling

Binnen het programma Dorpen en Wijken zetten we in op zelfredzame en leefbare dorpen en kernen. Dit betekent dorpen en wijken waarin volop mogelijkheden zijn voor onze inwoners om elkaar te ontmoeten en initiatieven te ontplooien. De inwoners ervaren de omgeving als schoon, heel en veilig. We werken nauw samen met inwoners en organisaties om de leefbaarheid te vergroten. Dit kan op iedere plek anders vorm krijgen. Geen dorp, wijk of buurt is hetzelfde. De aanpak is dat we de zeggenschap en het eigenaarschap van onze inwoners stimuleren en ondersteunen. Activiteiten op het gebied van sport, cultuur, educatie en activiteiten voor specifieke doelgroepen, zoals jongeren en ouderen, dragen wezenlijk bij aan leefbaarheid in de dorpen en wijken. Ze geven kleur en identiteit en stimuleren ontmoeting en samen bezig zijn. Ontmoeting vindt vaak plaats in maatschappelijke accommodaties. We willen dan ook dat ieder dorp beschikt over een gelegenheid of voorziening om elkaar te kunnen ontmoeten. Ons streven is om de voorzieningen die van belang zijn voor het dagelijks leven, zo dicht mogelijk bij mensen te brengen of te zorgen dat deze goed bereikbaar zijn. Ook de openbare ruimte is van belang voor de identiteit van een dorp of wijk en het woonplezier van onze inwoners. We vergroten de leefbaarheid door inwoners meer zeggenschap en zelfbeheer te geven over bijvoorbeeld het groen in de wijk. We zijn verantwoordelijk voor het afgesproken kwaliteitsniveau.

Opbouw programma Dorpen en Wijken
Het programma Dorpen en Wijken bestaat uit de volgende beleidsonderwerpen:

• Het versterken van de sociale cohesie;
• Huisvesting voor sociaal maatschappelijke activiteiten;
• Deelname aan het maatschappelijk leven;
• Sport en Bewegen;
• Veiligheid op het gebied van wonen, werken en leven;
• Fysieke leefbaarheid.

Het is prettig wonen en leven in onze dorpen en wijken. Inwoners zijn mede verantwoordelijk voor hun eigen leefomgeving en daarom hebben onze inwoners "een stem" bij ontwikkelingen en herinrichting van de openbare ruimte en andere ontwikkelingen. Wij zorgen ervoor dat inwoners invloed hebben op hun leefomgeving en samen met ons kunnen werken aan het verbeteren van hun wijk of dorp.

Gebiedsgericht werken 
Gebiedsgericht werken is een reeds ingezette lijn binnen onze gemeente, zoals dit al gebeurde bij ontwikkelingen centrum Muntendam of diverse integrale projecten in de openbare ruimte als Onderhoud Margrietpark. Dit betekent dat we meer denken vanuit de leefwereld van onze inwoners, dat we samenwerken met onze inwoners en maatschappelijke partners aan problemen, kansen, ideeën, én opgaven in een gebied in samenhang oppakken. Daarnaast moeten inwoners regie kunnen nemen over zaken die zij zelf willen aanpakken. Uiteindelijk moet dit leiden tot plannen en beleid dat beter aansluit bij de behoeften van onze inwoners en die effectiever zijn. Samenwerking met onze inwoners is onmisbaar. Onze inwoners houden ons scherp, geven inkleuring aan onze samenleving en zorgen voor draagvlak en invulling van beleid. Daarnaast kunnen ze een drijvende kracht zijn achter maatschappelijke vernieuwingen door allerlei ideeën en initiatieven aan te dragen. We hebben elkaar nodig en moeten elkaar kunnen vertrouwen om gemeenschappelijke doelen te kunnen realiseren.

Inwoners hebben en ervaren invloed op en zeggenschap over hun dorp of wijk. Wij denken vanuit de leefwereld van onze inwoners en werken samen met onze inwoners aan problemen, kansen, ideeën, en opgaven in een gebied. Inwoners nemen regie over zaken die zij zelf willen aanpakken en hebben een aanspreekpunt om ideeën en zorgen over hun leefomgeving mee te bespreken. Dit leidt tot beleid en plannen die aansluiten bij de behoeften van onze inwoners en effectiever zijn.

Veel dorpen en wijken hebben inmiddels een dorps- of wijkplan kunnen maken vanuit het NPG-project dorps- en wijkplannen maken. Met dit project krijgen al onze 37 dorpen en wijken de mogelijkheid om zelf een dorps- / wijkplan te maken. Met de gemeente wordt vervolgens in gezamenlijkheid een uitvoeringsagenda gemaakt met daarin de ideeën en projecten die uit het dorps- of wijkplan voortkomen. In de dorpen en wijken is men over het algemeen positief kritisch over de gemeente geboden mogelijkheid om zelf na te denken over hun toekomst. Bewonersorganisaties zijn bereid tijd en energie te steken in het maken van een plan en om te proberen om zoveel als mogelijk inwoners hierbij te betrekken. Met het maken van de uitvoeringsagenda geven we ook uitvoering aan een nieuwe manier van samenwerken tussen bewonersorganisaties en onze gemeente. Dit wordt erg op prijs gesteld.

Nij Begun
Het kabinetsplan ‘Nij Begun’ bestaat uit 50 maatregelen die gericht zijn op het oplossen van de problemen die het gevolg zijn van de aardgaswinning. Diverse maatregelen zullen ook invloed hebben op het verbeteren van de leefomgeving en de sociale cohesie voor de inwoners van onze gemeente. Voor nadere informatie verwijzen wij u naar programma vijf in deze begroting.

Cultuur en kunst, archeologie, erfgoed en monumentenzorg dragen samen bij aan de identiteit en eigenheid van Midden-Groningen. Onze gemeente kent vele gezichten, gevormd door de geschiedenis van de streek én door de bijdragen van nieuwe inwoners en culturen.

Cultuur en erfgoed bieden herkenning en trots, terwijl nieuwe verhalen en tradities ons heden verrijken. Zo ontstaat een gemeenschap waarin verleden en heden elkaar versterken. Dit vergroot verbondenheid en sociale veerkracht.

Erfgoed, archeologie en cultuur vertellen het verhaal van wie we zijn en waar we vandaan komen. Ze laten zien hoe onze gemeente door de jaren heen is gegroeid en veranderd. Dat geeft ons een gevoel van identiteit en trots. We vinden het belangrijk om dit verleden te bewaren en door te geven, maar ook om ruimte te maken voor nieuwe verhalen en culturen die onze gemeente vandaag rijker maken.

Daarom zorgen we voor behoud, bescherming en het delen van erfgoed en cultuur. Kinderen op basis- en middelbare scholen krijgen lessen hierover. Zo leren ze niet alleen de geschiedenis van hun eigen omgeving kennen, maar ook hoe deze zich verbindt met de mensen die er nu wonen, uit allerlei culturen. Dit helpt om elkaar beter te begrijpen en samen een gemeenschap te vormen.

Cultuuronderwijs tijdens en na schooltijd maakt kinderen creatiever en geeft plezier en ontspanning. In het programma Tijd voor Toekomst is cultuur een belangrijk onderdeel van de verrijkte schooldag. Zo bouwen we samen, jong en oud, verder aan een gemeente waarin het verleden en het heden elkaar versterken. We willen dat iedereen in alle dorpen en wijken hiervan profiteert.

• Met de inwerkingtreding van de nieuwe Bibliotheekwet in 2027 wordt de zorgplicht wettelijk vastgelegd; de gemeente moet eventuele drempels wegnemen zodat de bibliotheek ‘van iedereen is’ en hiermee verschillende maatschappelijke functies vervuld kunnen worden. Dit wordt onder andere gerealiseerd door het opzetten van een Informatieplein dat bewust is ingericht als centrale ontmoetingsplek met inloopspreekuren waarin professionals van verschillende organisaties samenkomen.
• In 2026 wordt een nieuw kunstwerk gemaakt bij Midwerk. 
• Er wordt uitvoering gegeven aan het amendement op de cultuurvisie waarin gevraagd wordt om een nieuwe structurele subsidieregeling voor kleinere culturele partijen en de uitvoeringsagenda cultuur.
• Cultuur als middel: cultuur wordt meer ingezet als middel bij maatschappelijke thema's.
• Er wordt gewerkt aan een museumvisie. Voor het grote aantal ludieke verzamelingen binnen de gemeente wordt gezocht naar de samenwerking met Marketing Midden-Groningen en de beleidsmedewerker vrijetijdseconomie. 
• De overlap in de visies vrijetijdseconomie en de cultuurvisie wordt verder uitgewerkt in concrete acties. 

• Aantal bij de gemeente ingediende archeologische onderzoeken
• Aantal bestuurlijke besluiten op archeologische onderzoeken die aan de gemeente worden voorgelegd.

Iedere week zijn duizenden mensen in de gemeente actief betrokken bij sport- en beweegactiviteiten, als beoefenaar, vrijwilliger of professional. Wij bouwen aan een gemeente waarin sporten en bewegen voor iedereen leuk en mogelijk is. We willen er zijn voor alle inwoners en in het bijzonder voor de mensen die kwetsbaar zijn, zodat ook zij zich optimaal kunnen ontwikkelen en een betekenisvol en gelukkig leven kunnen leiden. Sport en bewegen is onmisbaar in het werken aan de gezondheid en vitaliteit, en draagt in grote mate bij aan het geluk van onze inwoners. 

Iedere inwoner in onze gemeente kan laagdrempelig een leven lang op zijn of haar eigen niveau sporten en bewegen in de leefomgeving.

De stijgende gemiddelde leeftijd heeft invloed op de sportdeelname in onze gemeente. In onze gemeente ligt het percentage inwoners dat één keer per week of vaker sport onder het landelijk gemiddelde. Er is groeiende aandacht voor integrale samenwerking tussen sport, bewegen, gezondheid, leefbaarheid en preventie. Binnen het lokale plan Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) worden deze verbindingen gelegd (zie voor meer informatie 2.2.1 Gezondheid). De uitvoeringsagenda Lokaal Sportakkoord II maakt integraal onderdeel uit van het GALA (AZWA). Ook inhoudelijk willen we vanuit Sport en bewegen inzetten op nieuwe trends en ontwikkelingen om inwoners meer keuze te bieden in vernieuwend sportaanbod.

We willen onze inwoners een veilige woon- en leefomgeving bieden. Daarbij werken we nauw samen met veiligheidspartners als politie, Openbaar Ministerie, Veiligheidsregio Groningen, RIEC (Regionaal Informatie- en Expertise Centrum), inwoners, (maatschappelijke) instellingen, woningbouwcorporaties en ondernemers. Wat we doen en hoe we dat aanpakken staat vermeld in het in 2024 vastgestelde Integraal Veiligheidsbeleid 2025-2028. Hierin zijn zes prioriteiten opgenomen:

1. Ondermijning;
2. Jeugd en Veiligheid;
3. NPG Verbeteren Veiligheid Midden-Groningen;
4. Mensenhandel;
5. Maatschappelijke onrust;
6. Personen met onbegrepen gedrag.

Daarnaast zijn er vier strategische thema’s benoemd:

1. Cybercriminaliteit;
2. Actualisering APV;
3. Crisisbeheersing;
4. Evenementenbeleid.

Ondermijnende criminaliteit ontstaat vaak in georganiseerd verband, zoals bij grootschalige drugscriminaliteit, fraude en misbruik in de vastgoedsector, witwassen, financieel-economische delicten en mensenhandel. De voedingsbodem voor dit soort criminaliteit ligt vaak in wijken waar problemen zich opstapelen: armoede, schulden, lage opleiding, slechte woonomstandigheden en (psychische) gezondheidsproblemen. Voor sommige inwoners leidt de uitzichtloosheid tot een grotere kwetsbaarheid voor drugs en drugsgerelateerde criminaliteit. Ook thuisprostitutie kan dan lijken op een snelle manier om geld te verdienen, zonder dat men de verstrekkende gevolgen overziet. Vooral jongeren lopen het risico in deze ‘fuik’ van criminaliteit terecht te komen. Wie er eenmaal in belandt, komt er moeilijk weer uit.

Om deze reden zetten we stevig in op preventie, samenwerking en maatwerk: om inwoners perspectief te bieden, jongeren weerbaar te maken en wijken veiliger en sterker te laten worden. Want veiligheid is niet vanzelfsprekend – die maken we samen.

We willen dat onze inwoners zich veilig voelen in hun eigen woon- en leefomgeving. Dat doen we door criminaliteit, overlast en de gevoelens die daarmee samenhangen te voorkomen en tegen te gaan. We voeren het Integraal Veiligheidsbeleid uit, handhaven de openbare orde en bieden maatwerk voor inwoners die ernstige overlast veroorzaken. Daarnaast werken we aan veilige evenementen, een prettig en veilig winkelklimaat en het vergroten van bewustwording. 

De veiligheidsopgave verandert en vraagt om blijvende alertheid en samenwerking op het gebied van:

• Aanpak van ondermijning;
• Verbinding veiligheid en zorg;
• Kwetsbare jongeren: Criminele netwerken werven steeds vaker jongeren voor riskante klussen zoals drugskoerierswerk, jeugdprostitutie of cybercriminaliteit. Deze “jonge aanwas” loopt de grootste risico’s, terwijl de echte criminelen buiten schot blijven;
• Kwetsbare wijken: In wijken waar armoede, schulden en gezondheidsproblemen samenkomen, staan leefbaarheid en veiligheid onder druk. Hier is het risico op (ondermijnende) criminaliteit groter;
• Digitalisering en cybercriminaliteit: De digitale wereld biedt kansen, maar ook risico’s. Inwoners, bedrijven en overheden zijn steeds vaker doelwit van cybercriminelen;
• Maatschappelijke onrust.

Veiligheid is nooit vanzelfsprekend. Het vraagt om een stevige, integrale aanpak waarin preventie, zorg, handhaving en samenwerking hand in hand gaan.

De openbare ruimte is dé plek waar onze bewoners, ondernemers en bezoekers elkaar ontmoeten, naar het werk gaan, spelen, sporten en ontspannen. In deze openbare ruimte bevinden zich onze kapitaalgoederen zoals wegen, bruggen, parken, speelplaatsen, lantaarnpalen en verkeerslichten.

Naast het dagelijks beheer en onderhoud in de openbare ruimte, dragen we ook bij aan nieuwe projecten. Het gaat dan bijvoorbeeld om de versterkingsopgave, diverse fases van inrichting in de wijken Gorecht en Vosholen, de particuliere initiatieven voor te ontwikkelen zonneparken. We blijven verbeteren, bijvoorbeeld door te werken aan een meerjarige integrale onderhoudsplanning. 

We hebben veel kapitaalgoederen in beheer en onderhoud. In 2024 is een begin gemaakt met actualisaties van beleid en beheerniveaus van de kapitaalgoederen en het wegwerken van achterstanden en zijn ook de beleidsnota's vastgesteld voor het beheer en onderhoud van wegen en kunstwerken.  2025 is gebruikt om hier verder invulling aan te geven als opstart.  In 2026 komt het meer aan op uitvoeren en wegwerken van de achterstanden. De werkzaamheden lopen nog wel enige jaren door.

We willen de openbare ruimte beheren en onderhouden zodat deze ‘schoon, heel, veilig en duurzaam’ is. We streven naar een gemeenschap waarin inwoners, ondernemers en bezoekers tevreden zijn over de openbare ruimte en waar zij medeverantwoordelijk zijn voor de leefbaarheid van hun dorp of wijk. Daar waar wij verantwoordelijk zijn voor het basisbeheer en -onderhoud, kan in een gebiedsgerichte samenwerking met partners een 'plus' geleverd worden. De openbare ruimte gaan wij voorbereiden op de opgaven die klimaatverandering met zich meebrengt. Dit zal met name gericht zijn op het voorkomen van wateroverlast en hittestress. 

De kosten voor het beheer en onderhoud van de openbare ruimte nemen, net als vorig jaar het geval was, nog steeds toe vanwege de stijgende prijzen in de markt.  De oorzaak daarvan is duurder geworden grondstoffen en krapte op de arbeidsmarkt.

De klimaatopgave, energietransitie en de verdere uitrol van glasvezelnetwerken leiden er toe dat bijvoorbeeld onze wegen, voetpaden en groenstroken opengebroken worden. Dat heeft nadelige effecten op de kwaliteit en de levensduur van de openbare ruimte. Daarnaast is er onder de grond steeds minder ruimte, door de aanleg van nieuwe kabels en leidingen, en ook de vervanging van bestaande kabels en leidingen (netverzwaring en verglazing). Hierdoor komt ons eigen beheer en onderhoud aan bijvoorbeeld het riool in gedrang en zullen wij extra maatregelen moeten nemen. We kunnen daardoor geen separate waterriolen aanleggen om hemelwater af te koppelen van gemengde rioolstelsels. In 2026 zal er nog steeds glasvezel-aanleg zijn binnen onze gemeente.  We verwachten dat de aanleg van glasvezel in 2026 voor een groot deel afgerond kunnen worden. 

In de financiële toelichting wordt de afwijking verklaard tussen de begroting 2026 en de begroting 2025 na wijziging. Het nadelig saldo voor bestemming op het programma dorpen en wijken 2026 is afgenomen met € 61.000 ten opzichte van begroting 2025. Het nadelig saldo na bestemming is toegenomen met € 644.000. We lichten per product de belangrijkste wijzigingen toe.

Openbare ruimte
Het saldo bij het product Openbare ruimte na reservemutaties is ten opzichte van 2025 met € 249.000 verslechterd. De lasten zijn met € 956.000 gestegen, de baten zijn met € 227.000 toegenomen, de onttrekkingen aan de reserve zijn met € 480.000 toegenomen.

Lasten (€ 956.000 nadelig):  In 2025 heeft uw raad het beleidsplan openbare verlichting 2025-2029 vastgesteld. Het uitvoeren van het beleidsplan voor 2026 resulteert in een toename van de energiekosten en kapitaallasten (rente- en afschrijvingskosten) investeringen openbare verlichting en een afname in het budget voor beheer, regulier- en periodiek onderhoud. Dit leidt tot een lastentoename van € 111.000. Verder verwachten we hogere kapitaallasten (rente- en afschrijvingskosten) op investeringen wegen en gebiedsontwikkeling Slochterhaven. Dit leidt tot een lastentoename van € 480.000. Dekking hiervoor komt uit reserves. Daarnaast heeft uw raad in 2025 de voorjaarsnota 2025 vastgesteld. Onderdeel hiervan is het uitvoeringsprogramma Mobiliteitsplan. Voor het uitvoeren van dit plan heeft u voor 2026 en meerjarig gelden beschikbaar gesteld. Dit leidt tot een lastentoename van € 145.000. Verder leidt de toerekening van de inzet personeel voor het uitvoeren van werkzaamheden voor de openbare ruimte tot een nadeel van € 134.000. Tot slot voorzien we een hogere toerekening van tractie materieel en vastgoed huisvesting. Dit komt met name door hogere kapitaallasten (rente- en afschrijvingskosten) op investeringen tractie materieel en vastgoed huisvesting ten behoeve van de openbare ruimte. Dit leidt tot een lastentoename van € 44.000. Overige afwijkingen in de lasten tellen op tot een nadeel van € 42.000. Hetgeen met name komt door het toepassen van de vastgestelde indexatie voor prijsontwikkelingen op uitvoeringsbudgetten. 

Baten (€ 227.000 voordelig): Voor 2026 verwachten we meer legesinkomsten inclusief indexatie van de tarieven uit vergunningverlening Telecommunicatie en kabels en leidingen van € 75.000. Verder kunnen we meer baten uit vergoedingen degeneratiekosten kabels en leidingen ontvangen. Deze is als bezuinigingsmaatregel opgenomen. Dit leidt tot een voordeel van € 100.000. Tot slot voorzien we € 49.000 meer inkomsten uit schadevergoedingen openbare verlichting te ontvangen. Overige afwijkingen in de baten tellen op tot een voordeel van € 3.000.   

Mutaties reserves (€ 480.000 voordelig): Voor de dekking van de afschrijvingskosten investeringen uit het beleidsplan wegen wordt ten opzichte van de begroting 2025 meer gelden uit de reserve onttrokken. Het gaat om € 453.000 uit de afschrijvingsreserve wegen. Dit leidt tot een voordeel. Dit geldt ook voor de dekking van de afschrijvingskosten investeringen gebiedsontwikkeling Slochterhaven. Het gaat om € 27.000 uit de afschrijvingsreserve gebiedsontwikkeling Slochterhaven. 

Cultuur
Het saldo bij het product Cultuur na reservemutaties is ten opzichte van 2025 met € 375.000 verslechterd. De lasten zijn met € 602.000 toegenomen en de baten met € 227.000 toegenomen. 

Lasten (€ 602.000 nadelig): Voor cultuurcentra, bibliotheek en de Fraeylemaborg worden de lasten verhoogd met het accres dit heeft ten opzichte van begroting 2025 een nadelig effect van € 270.000. De lasten voor de verbouwing van de bibliotheek in Harkstede zijn in 2026 voor € 207.000 in de begroting opgenomen. Dit leidt tot een lastentoename. Deze lastentoename wordt gedekt uit de baten van de specifieke uitkering lokale bibliotheekvoorzieningen. Verder voorzien we een hogere toerekening van vastgoed huisvesting voor het product cultuur ten aanzien van de culturele instellingen. Dit komt met name door een toename in de lasten onderhoud en energie. Dit leidt tot een lastentoename van € 23.000. Tot slot leidt met name de toerekening van inzet personeel voor het uitvoeren van werkzaamheden voor archeologie en cultureel erfgoed tot een lastentoename. Het gaat om € 97.000. Overige afwijkingen in de lasten tellen op tot een nadeel van € 5.000.      

Baten (€ 227.000 voordelig): Voor het uitvoeren van de werkzaamheden verbouwing bibliotheek in Harkstede verwachten we in 2026 een specifieke uitkering lokale bibliotheekvoorzieningen van € 207.000. Dit leidt tot een toename in de baten. Verder verwachten we in 2026 € 23.000 meer huurinkomsten en vergoedingen servicekosten voor onroerende zaken vastgoed huisvesting culturele instellingen te ontvangen. Dit leidt tot een toename in de baten. Overige afwijkingen in de baten tellen op tot een nadeel van € 3.000.   

Sport
Het saldo bij het product Sport na reservemutaties is ten opzichte van 2025 met € 152.000 verslechterd. De lasten zijn met € 128.000 toegenomen en de baten met € 24.000 afgenomen.

Lasten (€ 128.000 nadelig): In de 2026 verwachten we een hogere toerekening van vastgoed huisvesting voor het product sport ten aanzien van de sportaccommodaties. Dit komt met name door een toename in de lasten voor onderhoud en gebruik energie van de sportaccommodaties. Dit leidt tot een lastentoename van 
€ 46.000. Verder voorzien we een toename in de toerekening inzet personeel en onderhoud voor het uitvoeren van werkzaamheden ten behoeve van het product sport. Dit komt met name door loon- en prijsontwikkelingen. Dit leidt tot een lastentoename van € 80.000.   

Baten (€ 24.000 nadelig): Voor GALA combifuncties sport en lokaal sportakkoord verwachten we in 2026 minder baten uit specifieke uitkeringen te ontvangen. Dit leidt tot een nadelig effect op de baten van € 24.000. 

Openbaar groen
Het saldo bij het product Openbaar groen na reservemutaties is ten opzichte van 2025 met € 491.000 verslechterd. De lasten zijn met € 448.000 toegenomen, de baten met € 17.000 afgenomen, de onttrekkingen aan de reserve zijn met € 26.000 afgenomen.

Lasten (€ 448.000 nadelig): De toerekening van personele lasten voor het uitvoeren van werkzaamheden ten behoeve van het product openbaar groen leidt tot een lasten toename van € 195.000. Dit komt met name door indexatie gestegen loonkosten. Verder voorzien we een lastentoename van € 76.000 door hogere toerekening van tractie materieel en vastgoed huisvestingskosten vanwege hogere kapitaallasten (rente- en afschrijvingskosten) op investeringen tractie materieel en vastgoed huisvesting. Daarnaast heeft uw raad het beleidsplan water en oevers vastgesteld. Onderdelen van het beleidsplan hebben betrekking op het openbaar groen en moeten conform wet- en regelgeving ook aan het taakveld 5.7 Openbaar groen en (openlucht) recreatie worden toegerekend. Het gaat om 
€ 138.000 aan lasten. Deze zijn in de begroting 2026 in het product openbaar groen begroot. Dit leidt tot een lastentoename in het product openbaar groen. Dekking voor het uitvoeren van de watertaken groen zijn in product Toerisme en Openbare ruimte (€ 138.000) begroot. In deze begroting zijn de lasten van genoemde producten verlaagd. Verder is in 2026 voor een kunstopdracht nieuwbouw BWRI incidenteel € 22.000 in de begroting opgenomen. In 2025 is incidenteel € 48.000 begroot. Hetgeen uit een reserve wordt gedekt. Ten opzichte van de begroting 2025 leidt dit tot een lastendaling van € 26.000. Overige afwijkingen in de lasten tellen op tot een nadeel van € 65.000. Hetgeen met name komt door het toepassen van de vastgestelde indexatie voor prijsontwikkelingen op uitvoeringsbudgetten onderhoud groen. 

Baten (€ 17.000 nadelig): In 2025 hebben we voor het laatst een instandhoudingssubsidie voor onderhoud uit het restauratiefonds voor het Oosterpark ontvangen en begroot. Dit leidt tot een nadeel van € 20.000. Overige afwijkingen in de baten tellen op tot een voordeel van € 3.000. 

Mutaties reserves (€ 26.000 nadelig): Ten opzichte van de begroting 2025 gaan we incidenteel € 26.000 minder aan de bestemmingsreserve beeldende kunst voor de kunstopdracht nieuwbouw BWRI onttrekken. Dit leidt tot een nadeel van € 26.000. Zie ook de toelichting op de lasten.

Riolering
Het saldo bij het product Riolering na reservemutaties is ten opzichte van 2025 met € 268.000 verbeterd. De lasten zijn met € 247.000 toegenomen en de baten zijn met € 515.000 toegenomen.

Lasten (€ 247.000 nadelig): In 2026 verwachten we een toename van de toegerekende lasten aan de rioolheffing. Conform het vastgestelde beleidsplan water en oevers en het water- en rioolprogramma rekenen voor 2026 gedeeltelijk watertaken aan de rioolheffing toe. Het gaat in 2026 om € 140.000 aan lasten. Dit leidt tot een lastentoename van € 140.000. Verder voorzien we een lastentoename van € 26.000 op rioolgemalen. Dit komt door het toepassen van de vastgestelde indexatie voor prijsontwikkelingen op uitvoeringsbudgetten en gestegen energiekosten. Daarnaast leidt de toerekening van personele lasten voor het uitvoeren van werkzaamheden voor het product riolering tot een lasten toename van € 61.000. Dit komt met name door indexatie gestegen loonkosten. Tot slot voorzien we een hogere toerekening van tractie materieel aan het product riolering. Dit komt met name door hogere verzekeringskosten. Dit leidt tot een lastentoename van € 25.000. Overige afwijkingen in de lasten tellen op tot een voordeel van € 5.000. Bovengenoemde betreft de directe kosten van het taakveld riolering. In de paragraaf lokale heffingen wordt de kostendekkendheid van het tarief weergegeven. Daarin staan ook de toe te rekenen kosten die niet op het taakveld riolering staan.
   
Baten (€ 515.000 voordelig): De baten voor de rioolheffing zijn in 2026 € 287.000 hoger. We verwachten een toename in het aantal objecten groter en kleiner dan 50m2 en grootverbruik. En de tarieven worden conform het door uw raad vastgestelde Water- en rioolprogramma Gemeente Midden-Groningen 2024-2028 bijgesteld. Verder voorzien we in 2026 € 225.000 meer uit de uit de egalisatievoorziening te moeten onttrekken. Dit leidt tot een voordeel van € 225.000. Overige afwijkingen in de baten tellen op tot een voordeel van € 3.000.  

Afval
Het saldo bij het product Afval na reservemutaties is ten opzichte van 2025 met € 66.000 verbeterd. De lasten zijn met € 659.000 toegenomen, de baten met € 2.009.000 toegenomen, de onttrekkingen aan de reserve zijn met € 1.284.000 afgenomen.

Lasten (€ 659.000 nadelig): Ten opzichte van de begroting 2025 verwachten we een toename van de toegerekende kosten aan het product afval. We voorzien een toename in de toerekening inzet personeel voor het inzamelen van afval. Dit komt met name door toepassen van indexatie voor loonontwikkelingen en extra inzet handhaving afval. Dit leidt tot een lastentoename van € 201.000. Verder verwachten we hogere verwerkingskosten op het inzamelen van grofvuil en restafval. Dit komt door een verwachte toename in het aanbod afval en een verhoging van de Wbm (Wet belastingen op milieugrondslag).
Dit resulteert in een lastentoename van € 124.000. Daarnaast verwachten we hogere toerekening van tractie materieel en vastgoed huisvesting. Dit komt met name door hogere kapitaallasten (rente- en afschrijvingskosten) op investeringen tractie materieel inzamelvoertuigen en vastgoed huisvesting. Dit leidt tot een lastentoename van € 98.000. Ook voorzien we door garantievergoedingen op het inzamelen van oud papier door verenigingen een lastentoename van € 58.000. Dit geldt ook voor het inzamelen van overige afvalstromen zoals klein gevaarlijk afval, groente-, fruit- en tuinafval (gft), glas, gruis/accu’s, matrassen en overig afval. Dit komt door een toename in het aanbod afval en indexatie prijsontwikkelingen. Dit leidt tot een lastentoename van € 143.000. Overige afwijkingen in de lasten tellen op tot een nadeel van € 35.000. Bovengenoemde betreft de directe kosten van het taakveld afval. In de paragraaf lokale heffingen wordt de kostendekkendheid van het tarief weergegeven. Daarin staan ook de toe te rekenen kosten die niet op het taakveld afval staan.

Baten (€ 2.009.000 voordelig): De baten voor de afvalstoffenheffing zijn in 2026 € 1.832.000 hoger. Dit komt met name door het voorstel om het vast tarief afvalstoffenheffing in 2026 te verhogen en een toename van het aantal huishoudens en ledigingen. Bovengenoemde om te komen tot een kostendekking van 100% in 2026. Verder voorzien we een voordeel op het inzamelen van overige afvalstromen zoals gruis/accu’s, PMD (Plastic verpakkingen, Metalen verpakkingen en Drankkartons), matrassen van € 127.000 door een hogere vergoeding en een toename aanbod afval. Daarnaast verwachten we ten opzichte van 2025 € 42.000 meer inkomsten voor het inzamelen van grofvuil. Overige afwijkingen in de baten tellen op tot een voordeel van € 8.000.      

Mutaties reserves (€ 1.284.000 nadelig): Voor het verbeteren van de kostendekking in 2025 zijn incidenteel gelden uit diverse reserves onttrokken en incidenteel in de begroting verwerkt. Deze onttrekking hebben we in de begroting 2026 niet meer meegenomen. Dit leidt tot een nadeel van € 1.284.000.

Milieu
Het saldo bij het product Milieu na reservemutaties is ten opzichte van 2025 met € 97.000 verbeterd. De lasten zijn met € 204.000 toegenomen, de baten met € 176.000 toegenomen, de onttrekkingen aan de reserve zijn met € 125.000 toegenomen.

Lasten (€ 204.000 nadelig): In 2025 zijn er voor € 336.000 meer lasten opgenomen in de begroting voor de tijdelijke regeling capaciteit decentrale overheden voor klimaat- en energiebeleid (CDOKE). Het aanpassen van de begroting van de Omgevingsdienst Groningen (ODG) leidt tot een voordeel van € 163.000. Overige afwijkingen in de lasten tellen op tot een nadeel van € 31.000.

Baten (€ 363.000 voordelig): In 2025 zijn er voor € 328.000 meer baten in de begroting opgenomen voor de tijdelijke regeling capaciteit decentrale overheden voor klimaat- en energiebeleid (CDOKE) wat leidt tot een voordeel ten opzichte van de begroting 2025. Voor duurzaamheid aanpak energiearmoede leidt dit tot een voordeel van afgerond € 35.000.

Mutaties reserves (€ 125.000 voordelig): In 2025 wordt € 125.000 aan de reserve onttrokken, waarbij deze wordt ingezet voor de bezuinigingsopgave in 2026. Wat per saldo tot een voordeling resultaat leidt.

Begraafplaatsen
Het saldo bij het product Begraafplaatsen na reservemutaties is ten opzichte van 2025 met € 5.000 verbeterd.  Vanwege de geringe afwijking wordt dit product niet toegelicht.