2.2 Programma Sociaal

Visie Sociale veerkracht
Ieder mens telt en mag er zijn. Iedereen heeft betekenis voor zichzelf en zijn omgeving. Hier staan wij voor. We hebben in 2019 de strategische visie Sociale veerkracht in de praktijk vastgesteld. We noemen dit stuk vanaf nu Sociale veerkracht. Deze visie gaat uit van eigenaarschap en zeggenschap van mensen over hun eigen leven en het groter maken van de kring rondom mensen. We besteden aandacht aan de veerkracht en levenslust van mensen: we richten ons op wat wél goed gaat, wat mensen zelf kunnen en wat zij samen met de mensen om hen heen kunnen doen om problemen en moeilijkheden aan te pakken. Zo ontstaan betere oplossingen en voelen mensen zich beter en gezonder. Het samenleven met anderen in dorp of wijk lukt hierdoor ook beter. 

Doelstelling
Binnen het programma Sociaal staan onze opgaven centraal voor de gezondheid, het welzijn, het opgroeien, onderwijs en meedoen van alle inwoners. We willen de problemen van onze inwoners effectief aanpakken en oplossen door samenhang aan te brengen. We hebben hiervoor in de strategische visie prioriteiten gesteld. We willen veerkracht en eigenaarschap van inwoners bevorderen. Onze inwoners krijgen meer zeggenschap, ook in situaties waar deze onder druk staat. Denk bijvoorbeeld aan jeugdbescherming en uithuiszetting. We willen de brede kring om mensen heen aanspreken. Ook willen we toewerken naar minder zorg en ondersteuning en meer normalisering. We blijven hierbij aansluiten op de inwoner met inzet van maatwerk. We houden ons aan de wettelijke verplichtingen.

Lokaal programma NPG: investeren in sociale veerkracht
In 2022 voerden we de volgende 10 sociaal-maatschappelijke projecten uit binnen het lokaal programma NPG (Nationaal Programma Groningen):

• Tijd voor Toekomst;
• Jongerenwerk plus;
• Jongeren met Toekomst;
• JIM aanpak;
• Moeders voor Midden-Groningen.
• Bevorderen sociale veerkracht;
• Ervaringsdeskundigen armoede en sociale uitsluiting;
• De IJsberg;
• Hulpteam Overschild;
• Ontwikkelbedrijf.

Met deze projecten investeren we in meer sociale veerkracht, eigenaarschap en normalisering. Voor de NPG-projecten verwijzen we naar paragraaf 2.5.2. 

Opbouw programma Sociaal
Het programma Sociaal bestaat uit de volgende beleidsonderwerpen:

• Gezondheid;
• Welzijn;
• Wmo;
• Jeugd;
• Onderwijs en onderwijshuisvesting;
• Participatiewet;
• Schuldhulpverlening;
• Sociale teams.

Per beleidsonderwerp geven we aan wat we wilden bereiken in 2022 en hoe we daaraan uitvoering hebben gegeven. 

De strategische visie 'Sociale veerkracht in de praktijk' vormt de basis voor ons sociaal beleid. Deze visie geeft het gezondheidsbeleid focus. Met de positieve gezondheidsmethode versterkt het gezondheidsbeleid sociale veerkracht in de samenleving. Hierbij is het belangrijk dat de leefomgeving zo kansrijk mogelijk is. Dit kan via school, ouders, buurt en voorzieningen. Wij voelen de verantwoordelijkheid om alle inwoners een gezonde basis te geven om verder op te kunnen bouwen. We hebben aandacht voor het individu én de hele sociale-, fysieke- en werkomgeving. In het nieuwe lokale Gezondheidsbeleid 2022 - 2025 focussen wij ons daarom op de volgende thema's:

• individuele leefstijl;
• gezamenlijke leefstijl;
• fysieke leefomgeving; én
• de invloed van de coronacrisis.

Ambities
We geven al onze inwoners een sterke basis voor gezondheid door (preventieve) zorg en passende voorzieningen. Op deze manier verkleinen we (het risico op) fysieke en mentale gezondheidsproblemen.

Van zorg naar preventie
Ongezond gedrag is de oorzaak van leefstijl gerelateerde ziekten en dit is bijna 20% van de ziektelast. Het gaat dan om roken, alcoholgebruik, slechte voeding en te weinig bewegen. Wij willen gezonde keuzes stimuleren om latere zorg te voorkomen. Vaak zit er meer achter de gezonde of ongezonde keuzes die mensen maken. Om gezondheidsproblematiek te bestrijden is een bredere, integrale aanpak nodig voor (nog) betere resultaten. Deze trend wordt ondersteund vanuit onze eigen strategische visie en ook door de Landelijke nota gezondheidsbeleid 2020 - 2024.

Welzijn gaat over hoe tevreden onze inwoners zijn over hun leven. Hoe we ons voelen en hoe tevreden we zijn hangt af van verschillende factoren. We willen er samen voor zorgen dat onze inwoners zich fysiek, emotioneel en sociaal zo sterk mogelijk voelen. Het gaat dan vooral om:

• Mee kunnen doen in de samenleving (werk, hobby, activiteiten);
• Zingeving (van betekenis zijn, er toe doen);
• Mentaal Welbevinden (de mate waarin iemand zich goed voelt).

We willen dat onze inwoners mee kunnen doen naar eigen kunnen en zelf de leefbaarheid van hun omgeving verbeteren. Door de inzet van het brede welzijnswerk (mantelzorgondersteuning, vrijwilligerswerk, maatschappelijke activering en opbouwwerk) helpen wij hierbij. Ook werken we samen met vrijwilligersorganisaties en eerstelijnszorgorganisaties.

We zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Met de uitvoering van de Wmo ondersteunen we inwoners met een beperking, chronische, psychische of psychosociale problemen bij hun zelfredzaamheid en meedoen. Dit organiseren we zoveel mogelijk in de eigen thuissituatie en leefomgeving. We willen dat onze inwoners zelfstandig kunnen wonen. Waar dit niet kan, bieden we tijdelijk opvang. 

Er wonen ongeveer 12.000 kinderen in onze gemeente. We willen dat al deze kinderen zich positief, veilig en gezond kunnen ontwikkelen.

In eerste instantie is het verzorgen van onderwijs in Nederland de verantwoordelijkheid van schoolbesturen. We hebben een aantal wettelijke onderwijstaken: zorgen voor huisvesting, leerlingenvervoer en toezien op naleving van de leerplicht. We zorgen voor een goede samenwerking in de omgeving van leerlingen, ook in het kader van onze verantwoordelijkheid voor de jeugdhulp. In het onderwijs willen we iedereen zoveel mogelijk gelijke kansen bieden. Achterstanden proberen we al op jonge leeftijd te voorkomen. We willen dat alle peuters met een goede start aan het basisonderwijs beginnen en bieden ze een stimuleren aanbod. Dit doen we samen met onze peutervoorzieningen. Samen met peuteropvang en schoolbesturen werken we aan opvang en onderwijs dat goed op elkaar aansluit en bij de kinderen. We willen kinderen en jongeren optimaal uitdagen om talenten te ontwikkelen en ter voorbereiding op de toekomst. We verbinden onderwijs met andere maatschappelijke activiteiten en voorzieningen om de kansen te vergroten. Hierbij kan gedacht worden aan de verbinding met sport, cultuur, (preventieve) ondersteuning, jeugdhulp en Wmo. Een veilige en stimulerende omgeving is belangrijk in het onderwijs. Daarnaast bieden we de mogelijkheid aan volwassenen om zich te blijven ontwikkelen door middel van onze aanpak laaggeletterdheid.

De Participatiewet heeft tot doel om zoveel mogelijk mensen, met en zonder arbeidsbeperking, aan de arbeidsmarkt deel te laten nemen. Wij zijn verantwoordelijk voor het begeleiden en ondersteunen van mensen naar een baan. Werken is cruciaal voor sociaal, maatschappelijk en economisch welzijn. Dit draagt bij aan een verhoging van het besteedbaar inkomen en daarmee aan de financiële weerbaarheid. Het Bedrijf voor Werk, Re-integratie en Inkomen (BWRI) is uitvoerder van de Participatiewet. BWRI is dé organisatie voor mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt en ondersteunt inwoners om werk te vinden en te behouden. Als werken niet tot de mogelijkheden behoort, is participatie het doel. Aan inwoners, die niet in staat zijn om zelfstandig in hun inkomen te voorzien, bieden we (tijdelijk) inkomensondersteuning. BWRI staat voor een inclusieve samenleving en arbeidsmarkt. We laten niemand aan de kant staan en iedereen werkt naar vermogen. BWRI werkte volgens het re-integratiebeleid 2020-2023 en de daarin opgenomen indicatoren. Naast de reguliere werkzaamheden hebben we in 2022 aan ruim 5000 huishoudens de energietoeslag uitgekeerd. Ook hebben we aan vluchtelingen uit Oekraïne leefgeld verstrekt vanaf het moment dat ze in onze gemeente verbleven.

De Kredietbank Midden-Groningen voert de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) uit. In 2022 heeft uw raad ingestemd met het beleidsplan 'Samen zorgen voor rust in je geldzaken'. Wij zijn in 2022 gestart met het uitvoeren van de plannen uit dit beleidsplan. Onze samenleving kwam dit jaar weer op gang na de coronacrisis. We liepen ook tegen nieuwe problemen aan: het dagelijks leven werd flink duurder. Wij hebben ons daarom ingezet om inwoners met (beginnende) geldzorgen zo snel mogelijk te bereiken. Dit doen wij door contact op te nemen met inwoners met betalingsachterstanden. Maar ook ons nieuwe communicatieplan draagt hieraan bij. De Kredietbank Midden-Groningen neemt contact op met inwoners met beginnende betalingsachterstanden (vroegsignalering). Ook nemen wij contact op met inwoners met grote schulden in hun zorgverzekering (laatsignalering). De collega's van vroeg- en laatsignalering werkten in de praktijk veel samen. Daarom zijn zij in 2022 samengaan tot één team: Team Eropaf. De vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren (NVVK) heeft ons in 2022 weer gecontroleerd. Deze controle hebben wij goed afgerond en wij hebben hier opnieuw een bewijs van ontvangen. Iedere twee jaar voeren wij een klanttevredenheidsonderzoek uit. Eind 2022 hebben wij hiervan de resultaten ontvangen. Met het rapportcijfers dat wij kregen, een 8,6, zijn wij erg tevreden!

De sociale teams vervullen een belangrijke functie in het sociaal domein. Zij zijn vaak het eerste aanspreekpunt voor inwoners die ondersteuning vragen. De sociale teams verzorgen de toegang en bieden lichte ondersteuning aan inwoners. Ze voeren wettelijke taken uit op het gebied van de Jeugdwet en de Wmo en zijn belangrijk voor de verbinding met het welzijnswerk in onze gemeente. De sociale teams zijn ondergebracht bij Kwartier Zorg & Welzijn. De sociale teams zijn de voorlopers van de transformatie. Het bevorderen van de sociale veerkracht staat centraal binnen de werkzaamheden van de sociale teams.

De verplichte beleidsindicatoren van het programma Sociaal zijn opgenomen in onderstaande tabel.

Het saldo na bestemming op het programma Sociaal is € 5.280.000 voordelig. De lasten zijn € 1.078.000 lager en de baten zijn € 4.714.000 hoger. De mutatie reserve zorgt voor een nadeel van € 512.000. We lichten hieronder per onderdeel de belangrijkste wijzigingen toe.

Inkomensregelingen
Lasten (€ 753.000 voordelig): Dit voordeel ontstaat voornamelijk omdat het aantal uitkeringsgerechtigden binnen de Participatiewet lager is dan begroot. In de huidige arbeidsmarkt slagen veel mensen erin om een betaalde baan te vinden, hierdoor is de uitstroom hoger dan de instroom. Het voordelige effect bedraagt € 753.000.

(Werk)participatie
Lasten (€ 54.000 voordelig): Dit voordeel ontstaat deels door lagere lasten die verband houden met reserves. De lasten die geraamd zijn voor de uithuisplaatsingskosten van huurders zijn € 100.000 lager dan geraamd, omdat de gesprekken met de huurders vertraging opliepen. Dit wordt een last in 2023. Daarnaast is er € 88.000 minder besteed aan personeelskosten voor het ondernemersloket. Dit zijn geraamde kosten in 2022 die voortvloeien uit de overhevelingsvoorstellen 2021. Deze kosten worden echter gemaakt over een periode van twee jaar. Tegenover de lagere uithuisplaatsingskosten en personeelskosten voor het ondernemersloket staat een lagere onttrekking uit de bestemmingsreserves. Tot slot hebben we € 124.000 hogere lasten voor de tijdelijke huisvesting BWRI. Dit nadeel ontstaat omdat een deel van verbouwingskosten aan de Vredenburglaan niet waren voorzien. Overige verschillen leiden tot een nadeel van € 10.000.

Baten (€ 753.000 voordelig): De ESF REACT-EU 2020-2022 subsidie levert een voordeel van € 420.000 op. Deze subsidie loopt via de arbeidsmarkregio. Op landelijk niveau is een hoger bedrag toegekend, waardoor wij ook meer middelen ontvangen. Wij hebben hierdoor het volledig aangevraagde subsidiebedrag ontvangen, terwijl in eerste instantie slechts 75% van het totaal door de arbeidsmarktregio aangevraagde bedrag toegekend werd. Door een toename van het aantal geplaatste orders, zijn de baten van detachering groen, de kringloop en inpakwerkzaamheden € 200.000 hoger dan begroot. Daarnaast zijn de baten voortkomend uit de loonkostensubsidie ter dekking van beschut werken € 81.000 hoger dan begroot. Dit komt door een hogere instroom van jongeren in beschut werk. De afrekening van de gemeentelijke bijdrage Wedeka 2021 levert een voordeel van € 26.000 op. Dit betreft de nacalculatie op basis van het aantal fte's per gemeente binnen de gemeenschappelijke regeling Wedeka. Overige verschillen tellen op tot een voordeel van € 26.000.

Burgerparticipatie
Lasten (€ 974.000 voordelig): De vluchtelingen uit Oekraïne zijn opgevangen in opvanglocaties in Hoogezand, Muntendam en Slochteren. De lasten zijn € 416.000 lager uitgevallen. Dit komt hoofdzakelijk door minder toegerekende kosten van personeel en minder inhuur. Daarnaast is er minder leefgeld verstrekt dan begroot. Daarnaast ontstaat een voordeel van € 123.000 door lagere lasten inburgeringsvoorzieningen, doordat er minder nieuwe inburgeraars zijn ingestroomd. In de overeenkomst met het Ministerie van Justitie en het Centraal Opvang orgaan Asielzoekers (COA) is voor de noodopvang in Zuidbroek een maandelijkse tegemoetkoming van € 100.000 ontvangen vanaf 19 september 2022. Dit geld wordt onder andere ingezet ten behoeve van de samenleving en de opvang. In 2022 is € 396.000 minder besteed dan begroot. Hiervoor is een bestedingsplan in voorbereiding. Er is € 26.000 minder besteed aan ouderenbeleid, betreft incidentele coronamiddelen welke meegenomen worden naar 2023 en in 2023 worden besteed. Overige verschillen tellen op tot een voordeel van € 13.000.

Baten (€ 2.898.000 voordelig): Het Rijk heeft een specifieke uitkering ter beschikking gesteld voor de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne. Er is € 7.460.000 ontvangen op basis van normbedragen en aantal gerealiseerde opvangplekken is, maar € 4.500.000 begroot. Hierdoor ontstaat een voordeel van € 2.960.000. We hebben een nadeel van € 62.000 op de baten voor inburgeringsvoorzieningen. Dit is lager dan het voordeel van € 123.000 bij de lasten voor het deel van de activiteiten waarvoor we een specifieke uitkering van het Rijk hebben ontvangen.

WMO Sociaal domein (nieuwe taken)
Lasten (€ 935.000 nadelig): De lasten voor beschermd wonen zijn € 956.000 hoger uitgevallen. Hier staan hogere baten tegenover (opgave centrumgemeente Groningen december 2022). Beschermd wonen is vanaf medio 2022 gedecentraliseerd en de baten en lasten waren vooraf moeilijk in te schatten omdat de cijfers van een volledig jaar ontbraken. Overige verschillen tellen op tot een voordeel van € 21.000.

Baten (€ 1.109.000 voordelig): De baten voor beschermd wonen zijn € 1.007.000 hoger. Daarnaast is er door een incidentele bijdrage voor de Pilot take off van de gemeente Groningen € 78.000 meer ontvangen. Hier staan ook lasten tegenover. Overige verschillen tellen op tot een voordeel van € 24.000. 

Jeugd
Lasten (€ 239.000 nadelig): De lasten voor jeugdzorg zijn € 337.000 hoger. Dit komt deels door meer inzet van niet gecontracteerde zorg (€ 150.000), zorg in natura (€ 172.000) en hogere solidaire kosten (€ 15.000). Voor de projecten Welzijn op recept en Grip en Glans zijn er € 216.000 hogere lasten, hier staan baten tegenover. De lasten van ondersteuners jeugd en gezin zijn € 89.000 lager en de lasten van jeugd en opvoedhulp € 51.000. Door personeelstekorten bij beide zorgaanbieders was de dienstverlening niet volledig inzetbaar. De lasten van jeugdzorg middels PGB zijn € 77.000 lager door een verdere daling van het PGB gebruik in het laatste kwartaal van 2022. De lasten van preventie zijn € 46.000 lager door aanpassing van de dienstverleningsovereenkomst. De bijdrage JGZ is € 36.000 lager, door een btw-correctie. De lasten van lokaal preventieakkoord zijn € 40.000 lager, betreft een specifieke uitkering waarvan de uitvoering in 2023 is. Overige verschillen tellen op tot een nadeel van € 25.000.

Baten (€ 225.000 voordelig): Het voordeel van de projecten Welzijn op recept en Grip en Glans is € 216.000. De lasten zijn eveneens hoger. Overige verschillen tellen op tot een voordeel van € 9.000.

In het onderstaande overzicht is een nadere specificatie gegeven van de realisatie op het product Jeugd:

* Het totaal aantal jeugdigen met zorg in natura (unieke cliënten met declaratie) is 1.861 in 2022. In het jaar kunnen bij een jeugdige meerdere vormen van zorg zijn ingezet, derhalve kunnen de aantallen niet worden opgeteld tot het totaal aantal. 

Onderwijs
Lasten (€ 449.000 voordelig): De lasten van de projecten 'onderwijsachterstandenbeleid', 'nationaal programma onderwijs' en 'regiodeal tijd voor toekomst' zijn € 273.000 lager, omdat een deel van de werkzaamheden in 2023 plaatsvindt. Hier staan ook lagere baten tegenover. Daarnaast worden de eenmalige lasten van het scholenprogramma onder dit product verantwoord. Dit betreft voornamelijk de sloopkosten en het afboeken van de oude schoolgebouwen, waarvan de lasten € 72.000 lager zijn dan geraamd. Deze kosten worden volledig gedekt vanuit bijdragen van het Rijk en de NAM en vanuit onttrekkingen aan reserves. Daarnaast ontstaat er een voordeel van € 66.000 doordat de lasten voor route Rubicon te hoog zijn geraamd. De route Rubicon is bedoeld voor studenten die door omstandigheden nog geen mbo-diploma hebben gehaald, maar dat alsnog willen behalen. Tot slot zijn de lasten voor leerlingenvervoer € 34.000 lager uitgevallen door lagere aantallen. Overige afwijkingen tellen op tot een voordeel van € 4.000.

Baten (€ 182.000 nadelig): De baten voor het scholenprogramma zijn per saldo € 33.000 lager. De bijdragen kregen we eerst via de Algemene Uitkering en nu via een Specifieke Uitkering. Conform voorschriften mag een deel van de kosten niet meer gedekt worden uit de reserve (€ 176.000 hogere baten) en moeten we nu bijdragen in mindering brengen op de investeringen (€ 209.000 lagere baten). Daarnaast zijn er €149.000 lagere baten door de projecten onderwijsachterstandenbeleid, nationaal programma onderwijs en regiodeal tijd voor toekomst. De lasten zijn eveneens lager.

Mutatie reserves
€ 512.000 nadelig: De lagere onttrekking bij onderwijs zorgt voor een nadeel van € 248.000. Dit bestaat uit lagere lasten scholenprogramma (€72.000) en hogere baten scholenprogramma (€ 176.000). Zie toelichting, hiervoor, bij onderwijs. De lagere onttrekking bij werkparticipatie zorgt voor een nadeel van € 188.000. Er is € 100.000 minder onttrokken aan de reserve BWRI, doordat er nog geen uitplaatsingskosten van een huurder zijn gemaakt. Daarnaast is er € 88.000 minder onttrokken voor het ondernemersloket. Zie toelichting, hiervoor, bij werkparticipatie.