3.2 Paragraaf lokale heffingen

In deze paragraaf leggen we verantwoording af over de lokale belastingen, rechten en heffingen. We gaan in op de belangrijkste ontwikkelingen. Aan de orde komen: 

• De inkomsten van de lokale heffingen;
• Het beleid;
• De kostendekkendheid;
• De belastingdruk voor de burger (in vergelijking met de buurgemeenten);
• Kwijtscheldingsbeleid.

In onderstaande tabel staan de opbrengsten van de belastingen, heffingen en (rechten)leges. Dit vergelijken we met de in de begroting geraamde opbrengsten. 

• Onroerende zaakbelasting (OZB): In 2022 hebben we de geraamde opbrengsten verhoogd met € 310.000 extra OZB. Dit bedrag ging over nagekomen aanslagen uit eerdere belastingjaren en had niet alleen betrekking op woningen, maar ook op niet-woningen. De opbrengst is nagenoeg gerealiseerd (Er is een nadeel van € 20.000).
• Rioolheffing: We hebben € 237.000 meer ontvangen. Er zijn meer percelen aangeslagen voor deze heffing (nieuwbouw en ten onrechte vrijgestelde percelen). Ook is de rioolheffing voor grootverbruik over het belastingjaar 2021 is in 2022 opgelegd. 
• Toeristenbelasting: De toeristenbelasting leggen we na afloop van het jaar op aan de hand van de geregistreerde overnachtingen. We verwachten over 2022 een hogere opbrengst. Zie de financiële toelichting bij paragraaf 2.3.7.
• Leges: Er zijn meer aanvragen voor een omgevingsvergunning ingediend waardoor we € 876.000 meer hebben ontvangen. Dit betreft twee grote projecten. Daarnaast hebben we extra opbrengsten voor telecommunicatie en burgerzaken. Zie ook de tabel in het hoofdstuk ‘Kostendekking van de heffingen’.

Lokale heffingen:

• Vrij te besteden belastingen: de onroerendezaakbelasting (OZB) en de toeristenbelasting;
• Aan een doel gebonden heffingen: de afvalstoffenheffing en de rioolheffing. De opbrengst van de afvalstoffenheffing moet gebruikt worden voor de inzameling en verwerking van huishoudelijk afval. De rioolheffing is bestemd voor afvoer van afval- en hemelwater en beheersing van de grondwaterstand.
• Rechten: de leges, de lijkbezorgingsrechten en markt- en liggelden. Het gaat hier om diensten die de gemeente verleent of laat verlenen. De aanvrager heeft een eigen, individueel belang.

Onroerendezaakbelastingen (OZB)
De OZB is de belangrijkste gemeentelijke belasting qua omvang en vrij te besteden opbrengst. De hoogte van een aanslag is afhankelijk van de waarde van een onroerend goed en de door de raad vastgestelde tarieven. Er zijn drie verschillende tarieven. Eén voor de eigenaren van woningen, één voor de eigenaren van niet-woningen en één voor de gebruikers van niet-woningen. Niet-woningen zijn niet alleen kantoren, winkels of scholen, maar ook bijvoorbeeld trafo’s of onbebouwde grond. We zijn verplicht om sommige niet-woningen, zoals kerken en landbouwgrond, buiten de heffing te houden. Naast deze verplichte vrijstellingen kan een gemeente ervoor kiezen om zelf bepaalde soorten onroerende zaken vrij te stellen van OZB. Onze gemeente is daar terughoudend in vanwege het gelijkheidsbeginsel.

De taxateurs van de gemeente waarderen elk jaar opnieuw alle woningen en niet-woningen in de gemeente. Dat gebeurt op basis van de Wet WOZ. We hebben afgesproken dat we de opbrengst jaarlijks aanpassen met het zogeheten consumenten prijsindexcijfer (CPI). We nemen daarbij het laatst afgeronde jaar. Dit betekent dat we de geraamde opbrengst van de OZB in 2022 hebben verhoogd met 1,3%; het CPI van 2020. Deze verhoging is vastgesteld bij de begroting en heeft dus zeker geen gelijke tred gehouden met de inflatie in 2022.

Rioolheffing 
Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wet verankering en bekostiging gemeentelijke watertaken. Daarin is de zorgplicht voor opvang en transport van afvalwater en hemelwater geregeld. Ook de beheersing van het grondwaterpeil in de bebouwde kom is een taak van de gemeente. De kosten hiervoor dekken we uit de rioolheffing. De wetgever geeft gemeenten veel eigen ruimte om de rioolheffing vorm te geven. De opbrengst van de rioolheffing, met als uitgangspunt maximaal 100% kostendekkendheid, is geoormerkt. Zijn er hogere opbrengsten dan blijft dit gereserveerd voor de gemeentelijke watertaken in de voorziening.

Afvalstoffenheffing 
Gemeenten hebben de plicht om zorg te dragen voor inzameling en verwerking van huishoudelijk afval. Dat staat in de Wet milieubeheer. Deze heffing sturen we naar de gebruikers van de percelen waar huishoudelijk afval kan ontstaan. We hebben het zogeheten diftarsysteem. Dat betekent dat er verschillende tarieven zijn. In onze gemeente houdt dit in dat elk huishouden een bedrag voor vastrecht betaalt en daarnaast een bedrag voor elke keer dat er een vuilniszak of een container wordt aangeboden. Bij de afvalstoffenheffing streven we op termijn naar 100% kostendekking. In 2022 is de kostendekking uitgekomen op 69%.

Toeristenbelasting
Deze belasting is vrij te besteden. We willen de opbrengst wel zoveel mogelijk gebruiken voor kosten die te maken hebben met recreatie en toeristische voorzieningen. Wij brengen toeristenbelasting in rekening bij de recreatieondernemer. Deze kan de belasting verhalen op de gasten. We hebben een vast tarief per overnachting (verlaagd voor kampeerplaatsen) en twee tarieven voor seizoensplaatsen op campings.

Lijkbezorgingsrechten 
Lijkbezorgingsrechten vraagt de gemeente voor het recht op een graf, voor onderhoud van de begraafplaatsen en voor het begraven zelf. Verder zijn er nog aanvullende diensten. Ook voor de lijkbezorgingsrechten geldt de opbrengstlimiet. Er is echter geen sprake van volledige kostendekkendheid.

Liggelden
Alleen in het haventje van Zuidbroek heffen we liggelden. De exploitatie daarvan is in handen van de beheerder van de haven. De tarieven zijn niet kostendekkend. In de komende periode stellen we een visiedocument op over het gebruik van water als ligplaats, zowel voor toeristen als voor woonboten.

Marktgelden
Marktgelden heffen we voor de locatie aan de Hoofdstraat in Hoogezand; de enige aangewezen markt in onze gemeente. De overige plaatsen zijn standplaatsen (al dan niet tijdelijk), waarvoor legesheffing is geregeld in de legesverordening. 

Leges 
Onder de naam ‘leges’ heffen we een groot aantal verschillende rechten voor verstrekte diensten. Dit kan gaan om de uitgifte van een paspoort of het sluiten van een huwelijk, maar ook om een omgevingsvergunning voor het bouwen van een woning. Belangrijke voorwaarde voor legesheffing is dat de aanvrager een persoonlijk belang moet hebben bij de dienst. De belastingplicht ontstaat op het moment van aanvragen. De diensten hebben we in de legesverordening in een drietal titels bij elkaar gezet. Zie tabellen bij de leges voor de indeling.

Voor het berekenen van de kostendekkendheid van de heffingen maken we gebruik van een zogeheten kostenverdeelstaat. In deze kostenverdeelstaat rekenen wij kosten toe aan een heffing:

• Directe lasten;
• Indirecte lasten.

Toerekening directe lasten
Dit zijn de lasten die rechtstreeks te maken hebben met de uitvoering van taken. Ze staan dan ook verantwoord binnen een taakveld.

Toerekening indirecte lasten
Onder de indirecte kosten valt de kwijtschelding, maar ook perceptiekosten (de kosten om de heffing te kunnen verkrijgen). Ook de BTW die de gemeente moet betalen over de directe lasten en over de investeringen valt hieronder. Daarnaast rekenen we overhead toe. In de Financiële Verordening 2021, artikel 12.5 is de methode van de toerekening van overhead verantwoord.

De hogere baten worden veroorzaakt door een toename van het aantal aansluitingen en daarmee het aantal opgelegde aanslagen. De personeelskosten (inclusief overhead) en de btw zijn lager dan begroot, omdat er minder is uitgegeven aan investeringen en aan onderhoud. Per saldo leidt dit tot een storting in de voorziening van ruim € 700.000 meer dan begroot. Zie ook de toelichting bij hoofdstuk 2.1. Dorpen en Wijken. Dit blijft gereserveerd voor de watertaken.

De hogere baten worden veroorzaakt door een toename van het aansluitingen en daarmee het aantal opgelegde aanslagen. De personeelskosten (inclusief overhead) en de btw zijn lager dan begroot, omdat er minder is uitgegeven aan investeringen en onderhoud. Er is een toename van het aantal kwijtscheldingen, waardoor de kosten met € 40.000 zijn gestegen. Per saldo leidt dit tot een storting in de voorziening van € 962.000. Dit blijft gereserveerd voor de afvalinzamelingstaak. 

De totale kostendekkendheid van de leges komt in 2022 uit op 93,6%. Ten opzichte van de primitieve begroting is de kostendekking met 28,5% toegenomen. Van de legesverordening komt één van de drie titels uit boven de 100%: die van de omgevingsvergunningen. In 2022 zijn er meer vergunningen verleend dan geraamd. Daarnaast zijn er meer bouwleges binnengekomen uit grote projecten. Bij grote projecten zijn de kosten van de inzet van personeel doorgaans minder hoog dan de leges. Daar staat tegenover dat bij kleine aanvragen deze kosten vaak hoger zijn. Er is sprake van “kruissubsidiering”, grote projecten zijn dan meer dan kostendekkend en kleine projecten zijn niet kostendekkend.

In onderstaande overzicht is het totaal van de toegerekende kosten, baten en kostendekking per titel te zien.

Om een beeld te geven van de lokale lastendruk vergelijken we de woonlasten (Ozb, afvalstoffenheffing en rioolheffing) van onze gemeente met de omliggende gemeenten. Daarvoor hebben we gegevens gebruikt van onderzoeksinstituut COELO (verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen). De totale belastingdruk bestaat uit:

• De gemiddelde WOZ-waarde van een koopwoning in de genoemde gemeente;
• Het vastrecht van de afvalstoffenheffing en acht keer (het gemiddelde aanbod in 2022) een lediging van de minicontainer;
• Rioolheffing voor eigenaar van een woning.

Kwijtschelding van gemeentelijke belastingen is mogelijk voor huishoudens met een inkomen op het bijstandsniveau en een beperkt vermogen. In september vorig jaar heeft het Rijk besloten om gemeenten de mogelijkheid te geven om de vrijstelling van het vermogen te verruimen. Uw raad heeft in december 2022 besloten dit met terugwerkende kracht tot 1 januari 2022 toe te passen. Dit is vastgelegd in de Verordening kwijtschelding gemeentelijke belastingen 2022. Hierdoor hebben circa 100 huishoudens, die eerst waren afgewezen, alsnog kwijtschelding gekregen.

Kwijtschelding is in onze gemeente mogelijk voor onroerendezaakbelastingen, afvalstoffenheffing en rioolheffing. Om de inwoners te ontzorgen, verwerken we de kwijtschelding zo veel mogelijk al automatisch in de aanslag. Niet alles kan via geautomatiseerde toetsing. We hebben met het Noordelijk Belastingkantoor (NBK) afgesproken dat zij de beoordeling van de handmatige aanvragen doen. In 2022 is hiermee gestart. Voordeel van de samenwerking is dat huishoudens maar één aanvraag voor gemeentelijke belastingen en waterschapslasten hoeven te doen. Uit de samenwerking kwam naar voren dat er huishoudens niet eerder in beeld waren, die voor kwijtschelding in aanmerking kwamen. Deze extra huishoudens en de bovengenoemde verruiming van eigen vermogen zorgen voor de hogere kosten.