2.3 Programma Economie

Visie
We willen dat Midden-Groningen een fijne plek is om te wonen, werken en leven.

Doelstelling
In deze paragraaf beschrijven we hoe we in 2024 hebben gewerkt aan de ruimtelijke en economische ontwikkeling van onze gemeente. We voeren verschillende beleidstaken tegelijk en in samenhang uit. Die hebben direct invloed op de leefomgeving van onze inwoners. Het gaat bijvoorbeeld over wonen, werken, verkeer en duurzaamheid.

We willen dat het nu én in de toekomst prettig wonen, werken en ontspannen is in onze gemeente. Daarom kijken we goed naar wat onze besluiten betekenen voor de omgeving. Ook houden we rekening met wat inwoners nu én later nodig hebben. Samen met inwoners, bedrijven en instellingen willen we de juiste keuzes maken over de inrichting van onze leefomgeving. De Omgevingsvisie Midden-Groningen helpt ons hierbij. Deze visie geeft richting, stelt grenzen en maakt duidelijk onder welke voorwaarden we keuzes maken.

Opbouw programma
Het programma economie bestaat uit de volgende onderdelen:
2.3.1 Omgevingswet
2.3.2 Ruimtelijke Ontwikkeling
2.3.3 Economie
2.3.4 Verkeer
2.3.5 Duurzaamheid

Per beleidsonderwerp beschrijven we hoe we aan de doelstellingen hebben gewerkt en welke resultaten de acties hebben opgeleverd.

De Omgevingswet is op 1 januari 2024 ingegaan.
Deze wet voegt meerdere regels voor de leefomgeving samen in één wet. Het gaat dan om regels voor bouwen, milieu, water, natuur en ruimtelijke ordening. De wet moet zorgen voor snellere en betere besluitvorming.

Wij vinden een goede kwaliteit van onze leefomgeving belangrijk. We willen dat onze inwoners prettig kunnen wonen, leven en werken. Als gemeente hebben wij een belangrijke taak om voor verschillende ontwikkelingen, die bijdragen aan de kwaliteit van onze leefomgeving, een plek te vinden. Dit is niet altijd makkelijk. We moeten ruimte zoeken voor veel ontwikkelingen. Er zijn plekken nodig voor woningbouw, bedrijventerreinen, vervoer, landbouw en natuur. De ruimte daarvoor dient gevonden te worden in het stedelijk gebied van Hoogezand-Sappemeer, maar ook in de dorpen en op ons platteland.

In 2023 heeft de provincie Groningen gebiedsprocessen gestart om richting te kunnen geven aan de toekomstige ruimtelijke ontwikkeling van het landelijk gebied.  Wij hebben actief deelgenomen aan de gebiedsprocessen.  Ook hebben wij actief meegewerkt om boeren, ondernemers en inwoners te betrekken bij het maken van de plannen voor het gebied. Het resultaat is het plan Toekomst Landelijk Gebied. 

We vinden het belangrijk dat iedereen kan meedoen, goed woont en werk heeft. Een sterke economie helpt daarbij.
Werk zorgt ervoor dat mensen hun rekeningen kunnen betalen, geen schulden maken en zich beter voelen. Het geeft ook meer sociale contacten en zelfvertrouwen.

Om te zorgen voor meer banen in onze gemeente, moeten we goed voor onze bedrijven zorgen. We willen voldoende ruimte voor bedrijven om te zorgen dat bedrijven kunnen ontwikkelen op een geschikte plek. Deze plekken moeten aantrekkelijk zijn voor ondernemers, zodat ze in onze gemeente willen blijven. Goede plekken voor bedrijven trekt ook nieuwe bedrijven naar onze gemeente.

De effecten van het uitvoeren van de uitvoeringsagenda zijn meer bezoekers, meer toeristische overnachtingen en een verhoging van de bestedingen. Uiteindelijk draagt dit bij aan een groei van bedrijven en werkgelegenheid.  Onderstaande tabel laat de ontwikkeling in de afgelopen jaren zien. De cijfers over 2024 worden medio 2025 verwacht. 

Het brede werkveld verkeer en vervoer gaat over onderwerpen die van belang zijn voor onze inwoners, bedrijven en bezoekers. Het gaat om de bereikbaarheid en de verkeersveiligheid voor fietsers, voetgangers, gemotoriseerd verkeer (auto-, vracht- en landbouwverkeer) en het openbaar vervoer.

In 2019 heeft uw raad een duurzaamheidsvisie vastgesteld. Sinds die tijd werken wij aan de uitvoering van deze visie. De visie is ambitieus, en we willen die ambitie ook echt waarmaken. Sinds 2021 zijn we een Global Goals-gemeente. De Global goals zijn 17 doelen die alle bijdragen aan één opdracht: duurzame ontwikkeling. Dat wil zeggen zo ontwikkelen dat het goed is voor alle mensen van nu zonder dat we de generaties na ons opzadelen met problemen.

Ieder jaar kiezen we een aantal thema’s waar we extra op inzetten. We besteden veel aandacht aan de sociale kant van duurzaamheid. Armoede is een groot probleem in onze gemeente en wordt groter. Veel mensen kunnen hun woning niet verduurzamen, bijvoorbeeld door gebrek aan geld. Vooral in wijken met goedkope huizen zijn de energiekosten vaak hoog. Gelukkig zijn er steeds meer regelingen en subsidies voor energiebesparing, verduurzaming en isolatie. Voorbeelden zijn:

• SPUK Energiearmoede;
• SPUK Lokale Aanpak Isolatie (ook wel het Nationaal Isolatieprogramma of NIP);
• Volkshuisvestingsfonds (VHF);
• Maatregel 29 vanuit Nij Begun.

De overgang naar duurzame energievormen vraagt om veel inspanningen van onze gemeente de komende jaren.  De elektriciteit die geproduceerd wordt, moet duurzaam zijn. Dat kan bijvoorbeeld op basis van zon of wind. En de warmte die we gebruiken moet ook op een duurzame manier worden geproduceerd. De plannen die we hiervoor maken, maken we vaak samen met onze buurgemeenten/ in regionaal verband. In 2021 is de Regionale Energie Strategie (RES) 1.0 vastgesteld. De RES focust op ‘de duurzame energieproductie op land’ en op ‘het duurzaam en aardgasvrij verwarmen van warmtevraag van de gebouwde omgeving’. In 2023 is de RES 2.0 opgeleverd. In 2021 is ook de Transitievisie Warmte (TVW) vastgesteld. De TVW beschrijft per wijk welke mogelijkheden er zijn om hier van het aardgas af te gaan. Wij maken sinds de vaststelling van de TVW in diverse wijken plannen om van het aardgas af te gaan, zogenaamde wijkuitvoeringsplannen. Dit doen wij samen met de inwoners. De TVW was de basis voor de RES 2.0.

Belangrijk onderwerp in de energietransitie is het overvolle elektriciteitsnet. Het maken van plannen hoe hiermee om te gaan is een spannend proces waar wij samen met andere gemeenten aan werken. Wij verzamelen gegevens over nieuwe plannen en de gevolgen voor de vraag naar elektriciteit en aanbod van elektriciteit en overleggen met Enexis. Dit doen alle Groninger gemeenten samen, onder aansturing van de provincie, in het Provinciale Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat (PMIEK). Het PMIEK is bedoeld om keuzes op het gebied van ruimte en energie samen te brengen en af te stemmen. Hierbij zitten de gemeenten, de provincie en de netbeheerders aan tafel. De RES en de PMIEK worden om de 2 jaar vernieuwd, de TVW om de 4 jaar. Dit is een wettelijke verplichting. In 2024 is op provinciaal niveau ‘de Groninger Energie Board’ geïnstalleerd. Op de agenda van deze Energy Board staan alle energieonderwerpen die op regionaal schaal worden opgepakt:

1. de RES;
2. de PMIEK;
3. de CES (Cluster Energie Strategieën); de energietransitie van de industrie;
4. Warmtevraag regionaal.

Een thema dat meer in de belangstelling is gekomen sinds het moment dat de duurzaamheidsvisie is vastgesteld is klimaatadaptatie. Hoe passen wij ons aan aan het veranderend klimaat? Samen met de werkregio Groningen - Noord Drenthe hebben wij de Regionale Adaptatiestrategie (RAS) opgesteld en vastgesteld. In het verlengde van de RAS is de Regionaal Uitvoeringsagenda Klimaatadaptatie (RUA) uitgewerkt. Op basis van deze RUA hebben wij aanspraak gemaakt op de Tijdelijke Impulsregeling Klimaatadaptatie van het Rijk. Input voor de RUA is onze Lokale Adaptatie Strategie. Deze bevat onder meer een lijst met projecten waarmee wij de droogte, de hitte, en wateroverlast bestrijden. 

Tot slot is er aandacht voor de voorbeeldrol van de gemeente. Wij willen extra stappen maken om verder te verduurzamen. Belangrijke onderwerpen zijn Maatschappelijk Verantwoord Opdrachtgeven en Inkopen (MVOI), het verduurzamen van onze gebouwen en het verduurzamen van het wagenpark van de gemeente.

De verplichte beleidsindicatoren zijn opgenomen in onderstaande tabel.

Het saldo na bestemming op het programma Economie is € 752.000 voordelig. De lasten zijn € 19.537.000 lager en de baten zijn € 15.401.000 lager. De mutatie reserve zorgt voor een nadeel van € 3.384.000. We lichten hieronder per onderdeel de belangrijkste wijzigingen toe. 

Brandweer en openbare veiligheid

Lasten (€ 190.000 voordelig): We hebben een incidenteel voordeel van € 161.000 op de personeelslasten door het niet of niet tijdig kunnen invullen van vacatureruimte. Dit komt met name door de krapte op de arbeidsmarkt. Daarnaast is er een voordeel van € 92.000 door vertraging in de inventarisatie en het uitvoeren van het witte-vlekkenplan (aanwezigheid en bereikbaarheid van brandkranen). Verder valt de bijdrage aan het Dierentehuis Ter Marse voor het uitvoeren van de  wettelijke verplichting op het gebied van dierennoodhulp en dierenwelzijn € 26.000 hoger uit. Dit geldt ook voor de uitvoeringskosten op het handhaven van de openbare veiligheid. Dit leidt tot een nadeel van € 35.000. Ook zijn de uitvoeringskosten ten aanzien van veiligheid toegenomen. Dit heeft onder andere te maken met het uitvoeren van de wet huisverbod. Dit leidt tot een nadeel van € 19.000. Tot slot is er in 2024 geen beroep gedaan op budget explosieven. Dit leidt tot een voordeel van € 20.000. Overige afwijkingen in de lasten tellen op tot een nadeel van € 3.000.

Baten (€ 36.000 nadelig): Deze afwijking wordt niet toegelicht.

Economische ontwikkeling

Per saldo is het resultaat van het product Economische ontwikkeling inclusief de reserve mutaties € 457.000 voordelig.

Lasten (€ 10.363.000 voordelig):

Door gebruik te maken van de incidentele dekkingsmogelijkheid vanuit de reserve financiële ruimte  voor de  Omgevingswet zijn er op de terreinen van economische ontwikkeling, Bouwen en Wonen en Wonen Advisering en ondersteuning VTH voor in totaal € 466.000 minder aan uitvoeringslasten gemaakt, wat per saldo tot dit voordeel leidt. Voor de implementatie van de Omgevingswet resteert een bedrag van € 426.000. De Omgevingswet is op 1-1-2024 ingegaan en er zullen nog kosten volgen voor de verdere implementatie en doorontwikkeling op de Omgevingswet, waardoor dit bedrag in de reserve beschikbaar blijft en geen effect heeft op het rekeningresultaat.

Op het product Volkshuisvestingsfonds resteert een voordeel op de lasten van € 8.127.000 doordat minder subsidies zijn verstrekt dan verwacht. Tegenover dit voordeel staan lagere baten en een lagere onttrekking aan de reserve volkshuisvestingsfonds, waardoor dit per saldo € 70.000 voordeel geeft ten opzichte van het begrote saldo.

Voor Wonen en Vergunningverlening Sloop/Bouw etc zijn er minder lasten á € 534.000 gemaakt.  Dit komt hoofzakelijk door minder personeelslasten en inhuur. De baten van het product laat een vergelijkbaar nadeel zien, waarbij in het eerste jaar van de Omgevingswet dit zich moeilijk voorspellen deed. Per saldo heeft het geen effect op het rekeningresultaat.

Op het project Pilot aardgasloos HS zijn minder lasten ter hoogte van € 60.000,- gerealiseerd. Dit is gelijk aan de lagere baten bij dit project waardoor dit per saldo geen effect heeft op het rekeningresultaat.

Voor het project Gasloos Tjuchem Steendam zijn € 775.000 minder lasten gemaakt dan geraamd, doordat minder subsidies zijn verstrekt dan verwacht. Tegenover dit voordeel staan lagere baten waardoor dit project per saldo geen effect heeft op het rekeningresultaat.

De overige afwijkingen tellen op tot een nadeel van  € 25.000.

Baten (€ 6.898.000 nadelig): 

Voor Wonen en Vergunningverlening Sloop/Bouw etc zijn er minder baten  á € 500.000 gemaakt. De lasten van het product laat een vergelijkbaar voordeel zien, waarbij in het eerste jaar van de Omgevingswet dit zich moeilijk voorspellen deed. De lasten van het product laat een vergelijkbaar voordeel zien, waardoor het per saldo geen effect heeft op het rekeningresultaat.

Op het project Pilot aardgasloos HS zijn minder baten ter hoogte van € 60.000 gerealiseerd. Dit is gelijk aan de lagere lasten bij dit project waardoor dit per saldo geen effect heeft op het rekeningresultaat. 

Op het project Volkshuisvestingsfonds resteert een nadeel op de baten van € 5.475.000, welke ook terug te vinden is in de lagere lasten en lagere reserveonttrekking voor dit project.

Voor het project Gasloos Tjuchem Steendam zijn € 813.000 minder baten geboekt dan geraamd, waarbij dit ook in de lasten en reserveonttrekking terug te vinden is. Dit wordt volledig gedekt met subsidie (SPUK).

 Overige afwijkingen in de baten tellen op tot een nadeel van € 50.000. 

Mutatie reserve (€ 3.008.000 nadelig): Het nadeel van € 3.008.000 ontstaat door een lagere onttrekking uit een aantal reserves. Voor € 426.000 bestaat dit uit een lagere onttrekking uit de reserve financiële ruimte 2023. Dit heeft  betrekking op de implementatie van de Omgevingswet. Het restant blijft voor 2025 beschikbaar in de reserve. Daarnaast is er € 2.582.000 minder onttrokken uit de reserve Volkshuisvestingsfonds. Dit heeft te maken met de lagere subsidieverlening, het bedrag blijft beschikbaar voor de dekking van de kosten van dit project in de komende jaren. 

Bedrijventerreinen en grondexploitaties algemeen

Dit betreffen grondexploitaties. Voor een meer uitgebreide toelichting verwijzen we u naar de Meerjaren Prognose Grondexploitaties (MPG) en paragraaf 3.7.

Bedrijventerreinen 

Per saldo is het resultaat van het product Bedrijventerreinen inclusief de reserve mutaties € 33.000 voordelig.

Lasten (€ 1.392.000 voordelig): De lagere  lasten worden voor het grootste gedeelte veroorzaakt door lagere kosten woonrijpmaken van € 810.000 op Rengerspark doordat de uitvoering opschuift naar volgende jaren. Er zijn minder gronden verkocht op Rengerspark dan begroot € 432.000 (de opbrengsten van de grondexploitatie Rengerspark (vnl. grondverkopen) worden via de lasten overgeboekt naar de balans) en zijn de planbegeleidingskosten op Rengerspark € 94.000 lager. Overige verschillen tellen op tot € 56.000 lagere lasten.

Baten (€ 2.104.000 nadelig): Door minder grondverkopen op Rengerspark zijn de baten € 432.000 lager. Hierdoor en ook door lagere renteopbrengsten op Rengerspark is de winstneming  € 745.000 lager uitgevallen (de lasten van de grondexploitatie Rengerspark worden via de baten overgeboekt naar de balans). Dit verklaart ook voor een deel het verschil bij de baten van € 810.000 voor het woonrijp maken en € 94.000 planbegeleidingskosten die lager uitvallen. Overige verschillen tellen op tot € 23.000 lagere baten.

Mutaties reserves (€ 745.000 voordelig): Binnen het product bedrijventerreinen is € 745.000 minder gestort in de reserve grondexploitaties door een lagere winstneming op Rengerspark van € 745.000.

Grondexploitatie

Per saldo is het resultaat van het product Grondexploitaties inclusief de reserve mutaties € 7.000 nadelig.

Lasten (€ 7.521.000 voordelig):  In 2024 is voor € 1.231.000 minder grond aangekocht dan begroot, de aankopen schuiven op naar volgende jaren. Ook de kosten voor  bouw- en woonrijpmaken  zijn € 1.151.000 lager dan begroot, deze schuiven ook op naar volgende jaren. In 2024 zijn de voorbereidingskosten voor de Vrijkomende Locaties  ingebracht in de grondexploitaties.  Dit grotendeels niet begroot, nadeel € 1.054.000. Een groot deel van deze overschrijding heeft een relatie met de voordelen op aankopen grond en bouw- en woonrijpmaken omdat enkele scholen in de voorbereidingsfase al gesloopt en ingebracht zijn. Door een jaar langere looptijd en bijstelling van de grondopbrengsten is een extra storting van € 349.000 gedaan in de verliesvoorziening Vosholen deelplan 2. Verder zijn de kosten voor externe diensten € 264.000 lager en de kosten voor inhuur op de grondexploitaties € 195.000 hoger dan begroot.  De baten op de woningbouwexploitaties worden via de lasten overgeboekt naar de balans. Dit resulteert in een nadeel op de lasten door hogere  grondverkopen op de grondexploitaties van per saldo € 332.000 door hogere verkopen op de grondexploitatie De Vosholen deelplan 1.  Voor herstructurering Hoogezand Noord is € 6.821.000 minder subsidie ingezet dus lagere lasten omdat de subsidiabele investeringen volgende jaren zullen plaatsvinden. Overige verschillen tellen op tot € 16.000 hogere lasten.

Baten (€ 6.443.000 nadelig): De lasten van de woningbouwexploitaties worden via de baten overgeboekt naar de balans. Het saldo van de lagere kosten voor verwervingen, bouw- en woonrijp maken, hogere interne verrekeningskosten, hogere kosten inhuur en lagere kosten externe diensten van totaal € 1.397.000 hebben hier (nadelig) effect op. Voor Herstructurering Hoogezand Noord is € 6.821.000 minder subsidie ingezet omdat de subsidiabele investeringen volgende jaren zullen plaatsvinden. De grondverkopen op de grondexploitaties zijn per saldo € 332.000 hoger uitgevallen door vooral verkopen op de grondexploitatie De Vosholen deelplan 1. Verder is door een gunstige uitkomst van de MPG 2025 € 1.370.000 uit de verliesvoorzieningen grondexploitaties onttrokken en zijn de winstnemingen € 64.000 hoger dan begroot. Overige verschillen tellen op tot € 9.000 hogere baten.

Mutaties reserves (€ 1.085.000 nadelig): De resultaten uit de Meerjaren Prognose Grondexploitaties 2025 hebben geresulteerd in  een hogere storting van € 1.434.000 in de reserve grondexploitaties door onttrekkingen uit diverse verliesvoorzieningen van totaal € 1.370.000 en door hogere winstnemingen op de woningbouwexploitaties van € 64.000 . Daartegenover staat een hogere onttrekking van € 349.000 als dekking voor de storting in de verliesvoorziening Vosholen deelplan 2.

Toerisme

Per saldo is het resultaat van het product Toerisme inclusief de reserve mutaties € 118.000 voordelig.

Lasten (€ 69.000 voordelig): In 2023 zijn structurele en incidentele middelen beschikbaar gesteld voor de visie Vrijetijdseconomie.  Door vertraging in de uitvoering resteert er per saldo € 36.000. Als gevolg hiervan onttrekken we ook minder uit de reserve, per saldo heeft het geen effect. Deze middelen worden in 2025 besteed. Overige afwijkingen tellen op tot een voordeel van € 33.000.

Baten (€ 85.000 voordelig): De toeristenbelasting wordt opgelegd na afloop van het jaar aan de hand van het aantal geregistreerde overnachtingen. De opbrengst op basis van het aantal toeristen dat in 2023 in onze gemeente overnachtte overtrof onze inschatting met € 85.000.

Mutaties reserves (€ 36.000 nadelig):  De onttrekking aan de reserve is lager omdat er in 2024 minder is uitgeven aan de visie Vrijetijdseconomie, het nadeel is € 36.000.

Openbaar vervoer

Het verschil ten opzichte van de begroting 2024 is nihil en wordt derhalve niet toegelicht.