2.5 Programma Gevolgen gas- en zoutwinning en lokaal programma NPG

Op 24 februari 2023 presenteerde de Parlementaire Enquête Commissie haar eindrapport "Groningers boven Gas". De commissie heeft een aantal stevige conclusies getrokken en aanbevelingen gedaan. Dit heeft geleid tot 50 maatregelen die het kabinet op 25 april 2023 presenteerde in het rapport ‘Nij Begun’. Deze maatregelen zijn gericht op de verbetering van schadeherstel en versterking. Daarnaast zet ‘Nij begun’ in op een beter toekomstperspectief voor alle Groningers met de Sociale en Economische agenda. De aanpak bestaat uit 4 pijlers met 50 maatregelen voor de regio gedurende 30 jaar. 

De pijlers zijn:

1. Herstel van Groningen: Schade en versterken 
2. Verduurzaming
3. Welzijn en sociaal herstel (waaronder de Sociale Agenda)
4. Economisch perspectief (waaronder de Economische Agenda)

De aanpak wordt wettelijk verankerd in de Groningenwet en de monitoring verloopt via de Staat van Groningen. Participatie en communicatie zijn overkoepelend en ondersteunend aan alle pijlers.

Er is in het totaal van het programma Nij Begun sprake van verschillende doelen en snelheden.

• Schadeherstel, versterking en verduurzaming: het op ruimhartige wijze afhandelen van aanvragen om schadevergoeding, het realiseren van veiligheid voor alle inwoners van het aardbevingsgebied en het bijdragen aan de isolatie van woningen.
• Bevordering van de brede welvaart via uitvoering van een Economische en Sociale Agenda, waarbij een generatie lang (30 jaar) wordt geïnvesteerd. Rijk, regio (gemeenten) en provincie geven hier gezamenlijk vorm en inhoud aan. De inhoud van beide agenda’s is in 2024 ontwikkeld en zal in de loop van 2025 kunnen worden vertaald naar lokale opgaven.

Het bestaande lokale programma Gevolgen gas- en zoutwinning en het programma Hart van Midden-Groningen (het lokale programmaplan NPG) zijn integraal onderdeel van het programma Nij Begun. 

 

Een deel van onze gemeente ligt in het kerngebied van de gaswinning. Ondanks dat de gaswinning is gestopt in het Groningerveld zijn er nog steeds (minder zware) bevingen. Deze kunnen zorgen voor schade aan woningen en andere gebouwen. Ook kan het zijn dat woningen en gebouwen niet voldoen aan de veiligheidsnorm. Ze moeten dan worden versterkt. Dit heeft veel impact op onze Inwoners, die hiermee te maken hebben. Vanwege deze impact en onze diverse rollen hebben we een brede betrokkenheid. Het programmaplan Gevolgen Gas- en Zoutwinning is in 2023 vastgesteld en ter kennisname met uw raad gedeeld. Een geactualiseerd programmaplan Herstel van Midden-Groningen is in 2024 opgesteld. 

In ons collegeakkoord 2022-2026 “Samen aan de slag” staan de volgende doelstellingen geformuleerd:

• De versterking moet volgens plan worden uitgevoerd;
• Schade moet op tijd worden afgehandeld;
• Gaswinning uit het Groningenveld moet stoppen in 2023.

Nij Begun benadrukt onze rol en roept op tot meer samenhang tussen versterken, schadeafhandeling en sociaal-maatschappelijke verbetering. De gevolgen van de zoutwinning zijn ook onderdeel van dit programma vanwege de raakvlakken met de gevolgen van gaswinning

De gaswinning uit het Groningenveld is inmiddels gestopt. Daarnaast is er steeds meer kennis over de gevolgen van gaswinning voor woningen en gebouwen. In onze gemeente vallen ruim 3.300 adressen die beoordeeld moeten worden, of beoordeeld zijn. In ons Lokaal Plan van Aanpak geven wij NCG de volgorde van beoordeling en uitvoering mee. De verantwoordelijkheid voor de daadwerkelijke uitvoering, met uitzondering van de batch 1588, ligt bij NCG. Alle gebouwen in de versterkingsopgave worden beoordeeld, maar het aantal zware versterkingsadviezen neemt af. Een groter deel van de woningen wordt op norm verklaard. Dit betekent dat de woning zonder versterkingsmaatregelen veilig is.  

Het doel is om woningen in 2035 zodanig te isoleren dat zij van het aardgas af kunnen. Voor woningen in de versterkingsopgave kijken we met een pilot hoe NCG dit in haar werkzaamheden kan meenemen. Voor alle overige woningen (ook als ze reeds versterkt zijn) met matige en slechte energielabel wordt vanuit rijksmiddelen subsidie verstrekt. Onze inzet is om, samen met de regio, te pleiten voor een zo ruim mogelijke subsidieregeling. We vinden het daarbij van belang dat een combinatie met reeds lopende plannen mogelijk is. Hierbij kan worden gedacht aan maatregelen vanuit de Transitievisie Warmte die eveneens inzet op het reduceren van de warmtevraag door isolatie. In de Staat van Groningen zal jaarlijks over de voortgang worden gerapporteerd. 

Het doel is een generatie lang (30 jaar) investeren in brede welvaartontwikkeling. Dit vraagt een goede samenwerking tussen Rijk, regio (gemeenten) en provincie, omdat zij gezamenlijk vorm en inhoud geven aan de sociale en economische agenda voor de regio. De inhoud van beide agenda’s is in 2024 ontwikkeld en zal in de loop van 2025 kunnen worden vertaald naar lokale opgaven. Er is een sterke verbinding met Het Nationaal Programma Groningen, dat in 2019 met hetzelfde doel is opgestart. Het Nationaal Programma Groningen is vanwege deze verwevenheid onderdeel van Nij Begun en zal -meer specifiek- de uitvoering vormgeven van de economische agenda. 

Hart voor Midden-Groningen is het door de gemeenteraad vastgestelde programmaplan voor de projecten van Nationaal Programma Groningen in onze gemeente. Nationaal Programma Groningen is een samenwerking tussen Rijk, provincie en vijf aardbevingsgemeenten. Het programma heeft een looptijd van tien jaar en duurt tot 2030. De afgelopen jaren hebben Groningers door de gevolgen van de gaswinning veel te verduren gehad. De onzekerheid over schadeherstel en versterking sleept soms al jaren. De aanpak heeft de hoogste prioriteit en veel mensen en organisaties zijn hiermee aan de slag. Tegelijkertijd is er meer nodig om Groningen een goede toekomst te geven. Nationaal Programma Groningen richt zich op dit ‘meer’. Hart voor Midden-Groningen is er voor elke inwoner van onze gemeente, jong én oud. We investeren in de toekomst: door het verbeteren van de leefbaarheid en leefomgeving, de economie, opleidingen, banen en de natuur en het klimaat. Dit doen we samen met onze inwoners. 

Nationaal Programma Groningen wil de Brede Welvaart vergroten en heeft daarmee relatie met de Sociale en Economische agenda. Brede Welvaart gaat naast groei van de economie over gezondheid, de tevredenheid van inwoners met hun leven, de omgeving waar ze wonen, de kwaliteit van natuur en milieu, opleidingsniveau en vertrouwen in politiek en bestuur. Daarnaast wil het programma ook het imago van Groningen verbeteren. Om de 'Brede Welvaart' te verbeteren, richt Nationaal Programma Groningen zich op vier onderwerpen. Leefbaarheid: iedere gemeente in het aardbevingsgebied presteert beter op de leefbaarometer (CBS) dan de gemiddelde ontwikkeling in vergelijkbare gemeenten (de referentiegroep). Natuur en Klimaat: Groningen presteert beter op biodiversiteit (gemeten met de Living Planet Index) dan het Nederlands gemiddelde. Werken en leren: Iedere gemeente in het aardbevingsgebied presteert beter op de netto participatiegraad, het gemiddeld besteedbaar inkomen en uitstroom per opleiding dan de gemiddelde ontwikkeling in haar referentiegroep. Economie: de Bruto Toegevoegde Waarde stijgt in Groningen sterker dan de gemiddelde stijging in Nederland.
De projecten binnen Hart voor Midden-Groningen dragen bij aan deze ambities. Voor ieder project is duidelijk waaraan het resultaat van het project bijdraagt. Zo maken we zichtbaar en meetbaar dat een project bijdraagt aan de Brede Welvaart en aansluit bij onze ambities uit het collegeakkoord ‘Samen aan de Slag’.

Er worden in het kader van Hart voor Midden-Groningen nog drie nieuwe projecten aangevraagd. Deze projecten zijn gericht op:

• Leefbare bedrijvigheid (ambitie op versterken van de lokale economie)
• Versterking van landschap en natuur (ambitie op natuur & klimaat)
• Versterking van de lokale democratie en inwonerinitiatieven (uitvoering van het 5% amendement).

‘Nij Begun’ heeft effect op Nationaal Programma Groningen. Het Nationaal Programma Groningen gaat zich vooral richten op de kabinetsmaatregelen voor de economische ontwikkeling van Groningen. Daarbij gaat het om een aantal grote thema’s dat provinciaal uitgewerkt wordt en geen tot nauwelijks impact heeft op ons lokaal programma Hart voor Midden-Groningen.
Andere maatregelen uit ‘Nij Begun’ hebben dat wel. De gebiedsgerichte aanpak van schadeherstel en versterking, heeft bijvoorbeeld raakvlakken met het project Dorps- en wijkplannen. De sociale agenda is o.a. gericht op verminderen van armoede en meer kansen(gelijkheid) voor kinderen en versterken van de leefbaarheid. Binnen Hart voor Midden-Groningen werken we al aan Tijd voor Toekomst, project IJsberg en Jongeren met Toekomst. De nieuwe koers van Nationaal Programma Groningen kan ook iets veranderen aan onze inzet en invloed regionaal. In algemene zin maken we ons in de regionale overleggen sterk voor een effectieve inzet van het beschikbare geld, het betrekken van inwoners en democratische besluitvorming door het in positie brengen van volksvertegenwoordigers en in het bijzonder uw raad.

code	Projectnaam	status	Gehonoreerd	Inspanningen
		medio 2024	bedrag	2025
			(incl BTW)
	Projecten uit Leefbaarheidsgelden
S01-2m	Kademuur Hellum	afgerond	151.250	n.v.t. afgerond.
S01-2n	Steigers Kielwindeweer	afgerond	60.500	n.v.t. afgerond.
S01-2p	Kwaliteitsverbetering Foxholstermeer	afgerond	112.669	n.v.t. afgerond.
S01-2q	Ontmoetingsplek Froombosch	afgerond	290.400	n.v.t. afgerond.
S01-2r	Herinrichting centrumgebied Slochteren	afgerond	457.380	n.v.t. afgerond.
S01-2s	Ontmoetingsplek Siddeburen	afgerond	250.470	n.v.t. afgerond.
	Subtotaal		1.322.669
	Project via Provincie
S02-1	Pilot aardgasvrije wijk (Gorecht-Noord)	middenin realisatie	6.000.000	Aanvragen benodigde vergunningen, afronden financiering, in de markt zetten aanleg warmtenet en bouw uitkoppelingsinstallatie, regelen inrichting warmtebedrijf.
	Subtotaal		6.000.000
	Projecten uit Trekkingsrecht
M01	bouw programma MG	afgerond	968.200	n.v.t. afgerond
M02	Dorpsproces Overschild	laatste deel realisatiefase	1.170.800	naar verwachting gereed vóór 1/1/2025
M03	Beleving en Verhaal Overschild	afgerond	141.000	n.v.t. afgerond
M04	Plus op Sport (wijken Gorecht & Woldwijck Hoogezand)	middenin realisatie	3.653.015	Bouw van de derde en laatste sportvoorziening. Als gevolg van prijsindexatie en nieuwe bouweisen volgt een aanvullende kredietaanvraag.
M22 (voorheen M05)	Herstructurering Hoogezand-Noord inclusief tweede fase	begin van realisatie	9.010.983	Vaststelling omgevingsplan eerste helft 2025. organiseren samenwerkingsfestival en een gezamenlijke marktbenadering met de corporaties.
M06	Aanpak verpauperde panden	middenin realisatie	2.000.000	Voortzetten uitvoering: aanpak individuele panden en verpaupering tegengaan. Samenwerking Kredietbank en versterkingsaanpak.
M07	Midden-Groningen op de kaart	middenin realisatie	155.000	Een start maken met de vaarroutes, mogelijkheid onderzoeken van vaar-excursies langs scheepswerven. Web app met routekaarten verder invulling geven. Verbinden van economische activiteiten aan de routes (excursies en arrangementen).
M08	Jongeren pitchen cultuurprojecten	middenin realisatie	250.000	2 nieuwe pitchevents + begeleiding bij de uitvoering van de winnende ideeën
M09	Bevordering Sociale Veerkracht inclusief tweede fase	laatste deel realisatiefase	700.000	naar verwachting gereed vóór 1/1/2025
M10	Ijsberg	laatste deel realisatiefase	2.221.740	naar verwachting gereed vóór 1/1/2025
M11	Ervaringsdeskundigen	middenin realisatie	764.990	Voortzetten werkzaamheden ervaringsdeskundigen: in tandem inwoners begeleiden. Project en resultaten evalueren en borgen.
M12	Jongeren met Toekomst	middenin realisatie	1.858.464	Jongeren laten toestromen tot het project. Koppelen van jongeren aan de Kredietbank. Effectmonitor vanuit het jongeren perspectief fonds om de voortgang te volgen.
M13	Jongerenwerk+	middenin realisatie	2.500.000	Voortzetten projectactiviteiten, meten en onderbouwen van het preventief effect.
M14	JIM aanpak	laatste deel realisatiefase	263.028	naar verwachting gereed vóór 1/1/2025
M15	Ontwikkelbedrijf	middenin realisatie	1.064.000	Reguliere trajecten worden conform planning uitgevoerd en 3x per jaar start van een werkfit traject. Afronding en borging van het project.
M16	Hulpteam Overschild	laatste deel realisatiefase	360.000	naar verwachting gereed vóór 1/1/2025
M17	Tijd voor toekomst inclusief tweede fase	middenin realisatie	13.074.063	Er worden twee extra scholen toegevoegd aan het project, dus in totaal 14 primair onderwijs scholen en 1 voortgezet onderwijs school.
M18	Moeders van MG (onderdeel Kansrijke start)	middenin realisatie	680.000	Nieuwe moeders begeleiden volgens plan. Samenwerking GGD verder invullen. Onderzoeksvoorstel met scenario's voor vervolg en borging van het project.
M19	Toekomstbestendig cultureel erfgoed	middenin realisatie	500.000	Uitvoeren subsidieregeling. Er zit nog voldoende geld in de pot, waardoor er geen tweede fase aangevraagd hoeft worden.
M24 (voorheen M20)	Verbeteren veiligheid MG inclusief tweede fase	middenin realisatie	3.663.716	Verdere uitvoering activiteitenplan. Meldpunt Overlast en Zorg.
M21	Dorpsplannen ontwikkelen	middenin realisatie	7.500.000	Waarschijnlijk starten 8 nieuwe dorpen en wijken met het maken van een plan. Er worden 10 uitvoeringsagenda's gemaakt met dorpen en wijken die in 2024 gestart zijn. Ook wordt in 2025 het tweede fase plan opgeleverd, alsook een borgingsstrategie.
	Subtotaal		52.498.999
	Totaal alle projecten		59.821.668

Omschrijving	Realisatie 2023	Begroting na wijziging 2024	Begroting 2025	Begroting 2026	Begroting 2027	Begroting 2028
Lasten
Versterking	11.860	15.919	20.869	19.718	15.684	13.603
NPG	5.136	7.720	5.637	5.288	4.789	4.938
Totaal Lasten	16.996	23.639	26.505	25.005	20.473	18.541
Baten
Versterking	11.860	15.919	20.869	19.718	15.684	13.603
NPG	5.077	7.720	5.637	5.288	4.789	4.938
Totaal Baten	16.938	23.639	26.505	25.005	20.473	18.541
Saldo voor bestemming	-59	0	0	0	0	0
Saldo na bestemming	-59	0	0	0	0	0
Bedragen x €1.000

Onder het thema Versterking worden de financiën van het programma gevolgen gas- en zoutwinning verantwoord. De lasten van dit programma worden volledig gedekt vanuit bijdragen van het Rijk. De raming voor 2025 t/m 2028 gaat uit van de huidige versterkingsopgave aangevuld met de middelen uit de Meerjarige regeling verstrekking specifieke uitkeringen aardbevingsgebied Groningen 2024–2030. In deze regeling is de Rijksbijdrage voor een deel van de maatregelen die het Rijk heeft aangekondigd onder de titel Nij Begun uitgewerkt. In de toelichting hieronder wordt apart ingegaan op de wijzigingen naar aanleiding van deze nieuwe regeling.

Versterking: Lasten (€ 4,9 miljoen hoger):
De lasten voor 2025 zijn geraamd op in totaal € 20,9 miljoen, dat is € 4,9 miljoen hoger dan in 2024. De grootste post in de lasten betreft de vergoedingen aan de eigenaren van woningen die vallen onder Batch 1588. Dit was in 2024 geraamd op € 9,2 miljoen en is nu voor 2025 geraamd op € 7,7 miljoen (€ 1,5 miljoen lager). De raming is gebaseerd op de voortgang van de bouwwerkzaamheden en deze nemen af nu meer dan de helft gerealiseerd is van dit deel van de versterkingsopgave.

Een andere grote post betreft de aanpassingen in de infrastructuur en openbare ruimte die nodig zijn om de versterkingsopgave in te passen. Deze inpassingskosten waren in 2024 geraamd op € 1,3 miljoen en zijn in 2025 geraamd op € 0,9 miljoen (€ 0,4 miljoen lager). Het merendeel van de inpassingskosten betreft echter investeringskredieten die niet op deze plaats in de begroting worden weergegeven.

De extra middelen in 2025 t/m 2028 die voortkomen uit de hierboven genoemde nieuwe regeling betreffen voor de begroting 2025:

• € 5,3 miljoen voor de kabinetsmaatregel leefbaarheid en wijkontwikkeling;
• € 2,0 miljoen voor de kabinetsmaatregel gemeentelijke knelpuntenpot (op basis van de vorige regeling was in 2024 al € 2,9 miljoen beschikbaar, de raming is in 2025 € 0,9 miljoen lager);
• € 1,3 miljoen voor de gemeentelijke regeling voor moeilijk uitlegbare verschillen (Blok B);
• € 1,1 miljoen voor de kabinetsmaatregel sociale en emotionele ondersteuning.

De rest van de geraamde lasten in 2025 bedraagt € 2,5 miljoen aan personeels- en advieskosten voor het begeleiden van de versterking, het programmamanagement, de vergunningverlening en toezicht en de
bijbehorende bedrijfsvoeringkosten. Dit is gelijk aan de raming in 2024.

Versterking: Baten (€ 4,9 miljoen hoger):
De lasten worden volledig gedekt vanuit bijdragen die de gemeente ontvangt vanuit het Rijk. De baten bedragen in totaal € 20,9 miljoen en betreffen:

• € 7,7 miljoen vanuit de Rijksbijdrage voor Batch 1588, dat is € 1,5 miljoen minder dan begroot in 2024;
• € 0,9 miljoen vanuit de Rijksbijdrage voor de vergoeding van de inpassingskosten, dat is € 0,4 miljoen minder dan in 2024;
• € 5,3 miljoen vanuit de Rijksbijdrage voor de kabinetsmaatregel leefbaarheid en wijkontwikkeling, dat is 5,3 miljoen meer dan in 2024;
• € 2,0 miljoen vanuit de Rijksbijdrage voor de gemeentelijke knelpuntenpot, dat is € 0,9 miljoen minder dan in 2024;
• € 1,3 miljoen vanuit de Rijksbijdrage voor de gemeentelijke regeling voor moeilijk uitlegbare verschillen (Blok B), dat is € 1,3 miljoen meer dan in 2024;
• € 1,1 miljoen vanuit de Rijksbijdrage voor de kabinetsmaatregel sociale en emotionele ondersteuning, dat is € 1,1 miljoen meer dan in 2024;

Daarnaast wordt de Lumpsum Gevolgen Gaswinning ontvangen voor de dekking van de personeels- en organisatiekosten; € 2,5 miljoen in 2025 en dat is gelijk aan de raming in 2024.

Onder het thema NPG in de tabel worden de financiën van de projecten uit het lokaal NPG programma Hart voor Midden-Groningen verantwoord op totaalniveau. De meeste NPG projecten worden volledig gedekt door bijdragen van het Rijk en/of door bijdragen van andere partijen.   Er is een meerjarenraming opgesteld, waarvan het uitgangspunt is dat dit budgettair neutraal is. Jaarlijkse verschillen tussen lasten en baten worden via balansposten vereffend. In de programmatekst onder paragraaf 2.5.5 staan de diverse projecten genoemd.

NPG: Lasten ( € 2,1 miljoen lager):
Voor de uitvoering van én de samenhang tussen de projecten is een programmaorganisatie ingericht. De kosten van de programmaorganisatie zijn voor 2025 geraamd op € 0,9 miljoen. Dat is gelijk aan de raming van voorgaand jaar. Deze kosten worden gedekt vanuit een opslag in de begroting van de NPG-projecten en een specifieke uitkering voor deze kosten (de 4% Uitvoeringsregeling NPG).

Het totaal van de geraamde lasten van de NPG projecten is € 2,1 miljoen lager in 2025 dan in de begroting 2024.  Dat komt doordat projecten zijn afgerond in 2024 en doordat bij projecten vaak meer kosten aan de voorkant worden gemaakt. 

NPG: Baten ( € 2,1 miljoen lager):
De baten bestaan voor het grootste deel uit bijdragen van het Rijk en in mindere mate uit bijdragen door andere partijen. De baten zijn gelijk aan de lasten.