Een deel van onze gemeente ligt in het kerngebied van de gaswinning. Dit betekent dat veel van onze inwoners dagelijks te maken hebben met de gevolgen hiervan. Veel woningen en andere gebouwen hebben schade vanwege aardbevingen die veroorzaakt is (en nog steeds wordt) door gaswinning.
Ook zijn ruim 3200 gebouwen (grotendeels woningen) in ons gemeenteonderdeel van de versterkingsopgave. Al deze gebouwen moeten worden onderzocht of zij voldoen aan de veiligheidsnorm en als dat niet het geval is, dan moeten zij preventief worden versterkt.
Vanwege de grote impact op onze inwoners, de verschillende rollen die de gemeente heeft en de brede betrokkenheid vanuit veel gemeentelijke afdelingen en disciplines werken we vanuit een programma.
In het collegeprogramma 2022-2026 “Samen aan de slag” staat een aantal doelstellingen geformuleerd:
- De versterking moet volgens plan worden uitgevoerd;
- Schade moet op tijd worden afgehandeld;
- Gaswinning uit het Groningenveld moet stoppen in 2023.
Verder wordt er ingestoken op een einde aan vertraging, bureaucratie en overbodige regelgeving. Processen moeten versneld worden en er moet meer maatwerk worden geleverd. De inwoners moeten centraal staan en niet de organisaties. Dat geldt voor onze eigen organisatie, maar (vooral) ook voor Nationaal Coördinator Groningen en Instituut Mijnbouwschade Groningen. Niet langer budget gestuurde afspraken, maar afspraken gericht op het oplossen van een probleem of een opgave.
In het raadsakkoord is geconstateerd dat de raad het op het onderwerp “Gaswinning, versterking en schadeherstel” in grote lijnen eens is. Omdat het wel een thema is wat de raad aan het hart gaat, en de raad zich sterk wil maken voor onze inwoners, is het onderwerp opgenomen in het raadsakkoord.
Ondergrond: Wettelijke rol gemeente bij vaststellingsbesluiten Groningenveld
Jaarlijks neemt de staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat (EZK) een besluit over de hoogte van de gaswinning uit het Groningenveld. De rol van de gemeente daarbij is geregeld in de Mijnbouwwet. De gemeente is één van de wettelijke adviseurs die de staatssecretaris adviseert voordat hij een ontwerp-vaststellingsbesluit neemt. Ook kan de gemeente reageren op een ontwerp-vaststellingsbesluit met een zienswijze en tot slot mag de gemeente (mits er een zienswijze is ingediend) in beroep tegen het definitieve besluit.
De inzet van de gemeente is afgelopen jaren gericht geweest op het zo snel mogelijk afbouwen van de gaswinning en het wettelijk vastleggen van de sluiting van het Groningenveld. Inmiddels is de gaswinning zo ver afgebouwd dat het veld op de waakvlam gaat. Wij blijven ons inzetten op een zo spoedig mogelijk daadwerkelijke sluiting en de wettelijke vastlegging daarvan.
In 2022 werd opnieuw duidelijk dat de hoogte van de gaswinning nog steeds een belangrijk thema is bij onze inwoners. De tussentijdse aanpassing van de gaswinning uit het Groningenveld en de voortdurende roep om voortzetting of zelfs verhoging ervan zorgen voor veel onzekerheid bij onze inwoners.
Schade
Schade als gevolg van gaswinning uit het Groningenveld wordt afgehandeld door het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG). Schade als gevolg van andere gasvelden en andere vormen van mijnbouw (zoals zoutwinning) ligt bij de Commissie Mijnbouwschade. De rol van de gemeente in individuele schadetrajecten is helaas beperkt. Wel houden we de algemene ontwikkeling van schade in onze gemeente bij. Ook bieden we steun aan onze inwoners, vooral bij complexe schades waar ook versterking speelt.
Versterking
Inwoners van het aardbevingsgebied moeten net zo veilig kunnen wonen en leven als inwoners in de rest van Nederland. Om te bepalen of dit zo is, wordt gewerkt met een wettelijk vastgestelde veiligheidsnorm: “De jaarlijkse individuele kans om te overlijden als gevolg van een aardbeving (door het instorten van een huis), mag niet groter zijn dan 1 op de 100.000”.
Om te berekenen of gebouwen wel of niet aan deze norm voldoen wordt de Nederlandse Praktijkrichtlijn voor Aardbevingsbestendig Bouwen (NPR 9998) gebruikt. Elk gebouw in het versterkingsprogramma wordt opgenomen (inspectie) en doorgerekend of deze voldoet aan de veiligheidsnorm. Dergelijke individuele berekeningen kosten veel tijd. Om dit te versnellen is de typologieaanpak ontwikkeld. Daarbij worden vergelijkbare gebouwen op vergelijkbare wijze beoordeeld. Het beoordelen van gebouwen gebeurt door de Nationaal Coördinator Groningen (NCG).
Op dit moment zijn ruim 27.000 adressen in de provincie onderdeel van het versterkingsprogramma. Dat betekent dat deze adressen beoordeeld moeten worden of beoordeeld zijn. Voor onze gemeente gaat het om ruim 3.200 adressen. Dit aantal komt voort uit de gebiedsgerichte Meerjarenprogramma’s die door NCG zijn opgesteld tot 2018 (de zogenaamde batches) en de adressen die komen uit de gebouwgerichte risicoberekeningen van de Hazard & Risk Assessment (HRA) of Seismische Dreiging en Risico Analyse (SDRA) die de minister (staatssecretaris) sinds 2018 gebruikt. De staatssecretaris bepaalt hoeveel en welke adressen in het versterkingsprogramma zitten.
De wettelijke rol van de gemeente in het versterkingsproces is het prioriteren van de adressen die worden beoordeeld en (indien nodig) versterkt door NCG. Hierbij is het van belang dat de beperkte beschikbare capaciteit hiervoor (zowel van degenen die de beoordelingen uitvoeren als degenen die de versterking uitvoeren) goed en efficiënt wordt ingezet. De gemeente legt dit jaarlijks vast in het Lokaal Plan van Aanpak.
In de dorpen waar de versterking speelt zorgt de gemeente voor een aantal randvoorwaarden. Dat gaat om ruimtelijke procedures, maar ook om het zorgen dat de dorpen leefbaar blijven tijdens de uitvoering (Bereikbaarheid, Leefbaarheid, Veiligheid en Communicatie, oftewel BLVC). Ook bij tijdelijke huisvesting heeft de gemeente een ondersteunende rol. Uiteindelijk moet ook het openbaar gebied na de versterking weer op orde worden gemaakt. Voor de dekking van kosten aan openbaar gebied, de zogenaamde inpassingskosten, zijn afspraken gemaakt met het Rijk.
Een bijzondere groep adressen in de versterking is batch 1588. Dat gaat in onze gemeente om 89 adressen in het dorp Overschild. In 2018 zijn afzonderlijke afspraken gemaakt tussen de betrokken gemeenten en het Rijk over deze groep adressen. Daarbij is afgesproken dat de financiering van de versterkingsprojecten (grotendeels sloop-nieuwbouw) via de gemeenten loopt in de vorm van subsidies ter grootte van het bouwbudget. In 2021 zijn aanvullende financiële afspraken gemaakt met het Rijk over deze batch, omdat we zagen dat de toenemende bouwkosten (indexering) en nieuwe eisen in het bouwbesluit (Bijna Energie Neutraal Gebouw, oftewel BENG) niet binnen de budgetten pasten. Ook besloot de Tweede Kamer tot een aanpassing aan de Tijdelijk wet Groningen waardoor niet langer de inhoud van de woning bepalend was voor het budget, maar de vloeroppervlakte. Dit heeft geleid tot aanpassingen aan de budgetten voor veel eigenaren en meer ruimte voor het oplossen van knelpunten binnen deze batch.
Ook op het gebied van sociale ondersteuning heeft de gemeente een rol. We zien de vragen van inwoners voor ondersteuning en hulp toenemen. De gemeente probeert er voor haar inwoners te zijn en bij hulpvragen te kijken wat zij kan doen, bijvoorbeeld door te bemiddelen tussen de verschillende instanties. Daarvoor hebben we aardbevingsconsulenten.
De personele inzet die hoort bij deze verschillende gemeentelijke rollen wordt gedekt vanuit de zogenaamde lumpsum, die tussen gemeenten en het Rijk is overeengekomen. We monitoren of de benodigde inzet en de beschikbare middelen in de pas lopen.
Scholenprogramma
We geven uitvoering aan het convenant aardbevings- en toekomstbestendige scholenbouw Groningen. Dit convenant combineert het waarborgen van een veilige onderwijsomgeving met het realiseren van ’een sprong voorwaarts’ als het gaat om onderwijs in de gehele regio.
In samenwerking met de schoolbesturen en de medezeggenschapsraden, onderwijzers, ouders en kinderen van de scholen wordt vanuit het Scholenprogramma gewerkt aan het onderwijs voor de toekomst. Waar mogelijk worden daarbij ook annexe voorzieningen mee ontwikkeld. Dit betreffen wijkvoorzieningen en voorzieningen voor sport en bewegen.
In de gemeentelijke organisatie zijn meer mensen aangetrokken om de toegenomen hoeveelheid werk in de uitvoering snel aan te kunnen pakken en de juiste financiële, juridische en projectmatige aanpak zoveel mogelijk te kunnen garanderen.
Het grootste deel van het scholenprogramma is inmiddels opgeleverd. Op dit moment wordt nog gewerkt aan zes projecten. Ook wordt bij een aantal projecten nog gewerkt aan de afronding en overdracht. Inmiddels zijn negen nieuwe en vijf versterkte schoolgebouwen in gebruik genomen.
Zoutwinning
Vanwege de samenhang tussen gaswinning uit het Groningenveld en de kleine velden door NAM en de winning van zout door Nedmag, zijn de gevolgen van de zoutwinning ook onderdeel van de programmatische aanpak.