2.5 Programma Gevolgen gas- en zoutwinning en lokaal programma NPG

2.5.0 Inleiding

2.5.1 Gevolgen gas- en zoutwinning

Inleiding

Terug naar navigatie - Inleiding

Een deel van onze gemeente ligt in het kerngebied van de gaswinning. Dit betekent dat veel van onze inwoners dagelijks te maken hebben met de gevolgen hiervan. Veel woningen en andere gebouwen hebben schade vanwege aardbevingen die veroorzaakt is (en nog steeds wordt) door gaswinning.

Ook zijn ruim 3200 gebouwen (grotendeels woningen) in ons gemeenteonderdeel van de versterkingsopgave. Al deze gebouwen moeten worden onderzocht of zij voldoen aan de veiligheidsnorm en als dat niet het geval is, dan moeten zij preventief worden versterkt.
Vanwege de grote impact op onze inwoners, de verschillende rollen die de gemeente heeft en de brede betrokkenheid vanuit veel gemeentelijke afdelingen en disciplines werken we vanuit een programma.

In het collegeprogramma 2022-2026 “Samen aan de slag” staat een aantal doelstellingen geformuleerd:

  • De versterking moet volgens plan worden uitgevoerd;
  • Schade moet op tijd worden afgehandeld;
  • Gaswinning uit het Groningenveld moet stoppen in 2023.

Verder wordt er ingestoken op een einde aan vertraging, bureaucratie en overbodige regelgeving. Processen moeten versneld worden en er moet meer maatwerk worden geleverd. De inwoners moeten centraal staan en niet de organisaties. Dat geldt voor onze eigen organisatie, maar (vooral) ook voor Nationaal Coördinator Groningen en Instituut Mijnbouwschade Groningen. Niet langer budget gestuurde afspraken, maar afspraken gericht op het oplossen van een probleem of een opgave.

In het raadsakkoord is geconstateerd dat de raad het op het onderwerp “Gaswinning, versterking en schadeherstel” in grote lijnen eens is. Omdat het wel een thema is wat de raad aan het hart gaat, en de raad zich sterk wil maken voor onze inwoners, is het onderwerp opgenomen in het raadsakkoord.

Ondergrond: Wettelijke rol gemeente bij vaststellingsbesluiten Groningenveld
Jaarlijks neemt de staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat (EZK) een besluit over de hoogte van de gaswinning uit het Groningenveld. De rol van de gemeente daarbij is geregeld in de Mijnbouwwet. De gemeente is één van de wettelijke adviseurs die de staatssecretaris adviseert voordat hij een ontwerp-vaststellingsbesluit neemt. Ook kan de gemeente reageren op een ontwerp-vaststellingsbesluit met een zienswijze en tot slot mag de gemeente (mits er een zienswijze is ingediend) in beroep tegen het definitieve besluit.

De inzet van de gemeente is afgelopen jaren gericht geweest op het zo snel mogelijk afbouwen van de gaswinning en het wettelijk vastleggen van de sluiting van het Groningenveld. Inmiddels is de gaswinning zo ver afgebouwd dat het veld op de waakvlam gaat. Wij blijven ons inzetten op een zo spoedig mogelijk daadwerkelijke sluiting en de wettelijke vastlegging daarvan.

In 2022 werd opnieuw duidelijk dat de hoogte van de gaswinning nog steeds een belangrijk thema is bij onze inwoners. De tussentijdse aanpassing van de gaswinning uit het Groningenveld en de voortdurende roep om voortzetting of zelfs verhoging ervan zorgen voor veel onzekerheid bij onze inwoners.

Schade
Schade als gevolg van gaswinning uit het Groningenveld wordt afgehandeld door het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG). Schade als gevolg van andere gasvelden en andere vormen van mijnbouw (zoals zoutwinning) ligt bij de Commissie Mijnbouwschade. De rol van de gemeente in individuele schadetrajecten is helaas beperkt. Wel houden we de algemene ontwikkeling van schade in onze gemeente bij. Ook bieden we steun aan onze inwoners, vooral bij complexe schades waar ook versterking speelt.

Versterking
Inwoners van het aardbevingsgebied moeten net zo veilig kunnen wonen en leven als inwoners in de rest van Nederland. Om te bepalen of dit zo is, wordt gewerkt met een wettelijk vastgestelde veiligheidsnorm: “De jaarlijkse individuele kans om te overlijden als gevolg van een aardbeving (door het instorten van een huis), mag niet groter zijn dan 1 op de 100.000”.

Om te berekenen of gebouwen wel of niet aan deze norm voldoen wordt de Nederlandse Praktijkrichtlijn voor Aardbevingsbestendig Bouwen (NPR 9998) gebruikt. Elk gebouw in het versterkingsprogramma wordt opgenomen (inspectie) en doorgerekend of deze voldoet aan de veiligheidsnorm. Dergelijke individuele berekeningen kosten veel tijd. Om dit te versnellen is de typologieaanpak ontwikkeld. Daarbij worden vergelijkbare gebouwen op vergelijkbare wijze beoordeeld. Het beoordelen van gebouwen gebeurt door de Nationaal Coördinator Groningen (NCG).

Op dit moment zijn ruim 27.000 adressen in de provincie onderdeel van het versterkingsprogramma. Dat betekent dat deze adressen beoordeeld moeten worden of beoordeeld zijn. Voor onze gemeente gaat het om ruim 3.200 adressen. Dit aantal komt voort uit de gebiedsgerichte Meerjarenprogramma’s die door NCG zijn opgesteld tot 2018 (de zogenaamde batches) en de adressen die komen uit de gebouwgerichte risicoberekeningen van de Hazard & Risk Assessment (HRA) of Seismische Dreiging en Risico Analyse (SDRA) die de minister (staatssecretaris) sinds 2018 gebruikt. De staatssecretaris bepaalt hoeveel en welke adressen in het versterkingsprogramma zitten.

De wettelijke rol van de gemeente in het versterkingsproces is het prioriteren van de adressen die worden beoordeeld en (indien nodig) versterkt door NCG. Hierbij is het van belang dat de beperkte beschikbare capaciteit hiervoor (zowel van degenen die de beoordelingen uitvoeren als degenen die de versterking uitvoeren) goed en efficiënt wordt ingezet. De gemeente legt dit jaarlijks vast in het Lokaal Plan van Aanpak.

In de dorpen waar de versterking speelt zorgt de gemeente voor een aantal randvoorwaarden. Dat gaat om ruimtelijke procedures, maar ook om het zorgen dat de dorpen leefbaar blijven tijdens de uitvoering (Bereikbaarheid, Leefbaarheid, Veiligheid en Communicatie, oftewel BLVC). Ook bij tijdelijke huisvesting heeft de gemeente een ondersteunende rol. Uiteindelijk moet ook het openbaar gebied na de versterking weer op orde worden gemaakt. Voor de dekking van kosten aan openbaar gebied, de zogenaamde inpassingskosten, zijn afspraken gemaakt met het Rijk.

Een bijzondere groep adressen in de versterking is batch 1588. Dat gaat in onze gemeente om 89 adressen in het dorp Overschild. In 2018 zijn afzonderlijke afspraken gemaakt tussen de betrokken gemeenten en het Rijk over deze groep adressen. Daarbij is afgesproken dat de financiering van de versterkingsprojecten (grotendeels sloop-nieuwbouw) via de gemeenten loopt in de vorm van subsidies ter grootte van het bouwbudget. In 2021 zijn aanvullende financiële afspraken gemaakt met het Rijk over deze batch, omdat we zagen dat de toenemende bouwkosten (indexering) en nieuwe eisen in het bouwbesluit (Bijna Energie Neutraal Gebouw, oftewel BENG) niet binnen de budgetten pasten. Ook besloot de Tweede Kamer tot een aanpassing aan de Tijdelijk wet Groningen waardoor niet langer de inhoud van de woning bepalend was voor het budget, maar de vloeroppervlakte. Dit heeft geleid tot aanpassingen aan de budgetten voor veel eigenaren en meer ruimte voor het oplossen van knelpunten binnen deze batch.

Ook op het gebied van sociale ondersteuning heeft de gemeente een rol. We zien de vragen van inwoners voor ondersteuning en hulp toenemen. De gemeente probeert er voor haar inwoners te zijn en bij hulpvragen te kijken wat zij kan doen, bijvoorbeeld door te bemiddelen tussen de verschillende instanties. Daarvoor hebben we aardbevingsconsulenten.

De personele inzet die hoort bij deze verschillende gemeentelijke rollen wordt gedekt vanuit de zogenaamde lumpsum, die tussen gemeenten en het Rijk is overeengekomen. We monitoren of de benodigde inzet en de beschikbare middelen in de pas lopen.

Scholenprogramma
We geven uitvoering aan het convenant aardbevings- en toekomstbestendige scholenbouw Groningen. Dit convenant combineert het waarborgen van een veilige onderwijsomgeving met het realiseren van ’een sprong voorwaarts’ als het gaat om onderwijs in de gehele regio.

In samenwerking met de schoolbesturen en de medezeggenschapsraden, onderwijzers, ouders en kinderen van de scholen wordt vanuit het Scholenprogramma gewerkt aan het onderwijs voor de toekomst. Waar mogelijk worden daarbij ook annexe voorzieningen mee ontwikkeld. Dit betreffen wijkvoorzieningen en voorzieningen voor sport en bewegen.

In de gemeentelijke organisatie zijn meer mensen aangetrokken om de toegenomen hoeveelheid werk in de uitvoering snel aan te kunnen pakken en de juiste financiële, juridische en projectmatige aanpak zoveel mogelijk te kunnen garanderen.

Het grootste deel van het scholenprogramma is inmiddels opgeleverd. Op dit moment wordt nog gewerkt aan zes projecten. Ook wordt bij een aantal projecten nog gewerkt aan de afronding en overdracht. Inmiddels zijn negen nieuwe en vijf versterkte schoolgebouwen in gebruik genomen.

Zoutwinning
Vanwege de samenhang tussen gaswinning uit het Groningenveld en de kleine velden door NAM en de winning van zout door Nedmag, zijn de gevolgen van de zoutwinning ook onderdeel van de programmatische aanpak. 

Ambities

Terug naar navigatie - Ambities

Gaswinning
De gemeente zet vol in op afbouw en stopzetting van de gaswinning uit het Groningenveld en de wettelijke verankering daarvan. Dit is de inzet in onze adviezen en zienswijzen op de afgelopen en komende vaststellingsbesluiten.

Schade en versterking
Als gevolg van wijzigingen in aanpak, de door deskundigen veronderstelde dalende risico’s en vernieuwde inzichten zijn er in de loop van de tijd veel verschillen ontstaan binnen zowel de schadeafhandeling als de versterkingsaanpak. Met de bestuurlijke afspraken van november 2020 is hier deels aan tegemoet gekomen, maar nog dagelijks wordt de gemeente geconfronteerd met zaken die op het eerste gezicht (en soms ook op het tweede gezicht) niet uitlegbaar zijn.
In de zomer van 2022 zijn gesprekken met de staatssecretaris gestart met als doel verbeteringen in het versterkingsproces door te voeren, niet uitlegbare verschillen op te lossen en langlopende knelpunten (zoals bijvoorbeeld funderingsproblematiek bij versterken) op te lossen. Deze gesprekken moeten uiteindelijk in 2023 resultaten opleveren.
We zijn er voor onze inwoners. Tegelijkertijd is de invloed van de gemeente op de kaders en bredere ontwikkelingen beperkt. Het Rijk (ministerie van EZK) stelt de kaders vast, en de NCG voert deze als uitvoeringsorganisatie van het Rijk uit. Het ontbreekt de gemeente daarmee vaak aan mogelijkheden om het door ons gewenste maatwerk te kunnen leveren. De gemeente kan op dit punt onvoldoende sturing geven aan de NCG en heeft ook onvoldoende middelen om zelf maatwerk te organiseren. Over deze onwenselijke situatie wordt met de staatssecretaris gesproken met als doel de rol van de gemeente te versterken. 

Scholenprogramma
Op basis van het programmaplan huisvesting onderwijs 2016-2020 dat in 2016 is vastgesteld, wordt de versterking en nieuwbouw van een groot aantal scholen in onze gemeente uitgevoerd. Dat gebeurt vanuit een aparte programmaorganisatie.

Zoutwinning
We verzetten ons tegen uitbreiding van de zoutwinning vanwege bezorgdheid om calamiteiten zoals in 2018, voortgaande bodemdaling en weerstand van omwonenden. In 2022 is de gemeente (met een aantal andere partijen) in beroep gegaan tegen het Winningsplan van Nedmag waarmee uitbreiding van de zoutwinning mogelijk wordt. De uitspraak in deze procedure wordt in de tweede helft van 2022 verwacht. Afhankelijk van de uitkomst hiervan zal de gemeente moeten besluiten over een vervolg.
Tegelijkertijd houdt de gemeente de ontwikkeling van de zoutwinning nauwlettend in de gaten en onderhoudt contact met de toezichthouder en inwoners hierover.

Terug naar navigatie - Trends en ontwikkelingen

Het dossier gevolgen gaswinning kenmerkt zich door grillig en moeilijk voorspelbaar te zijn. Tot nu toe gingen zaken altijd anders dan gedacht. Aanpassingen van de gaswinning, wijzigingen in kaders en meer of zwaardere bevingen zijn zomaar drie zaken die ervoor kunnen zorgen dat onze werkzaamheden zich op heel andere zaken moesten richten dan dat wij hadden verwacht. We doen dit echter altijd met het welbevinden van onze inwoners als uitgangspunt.

We zien dat door de dalende gaswinning en toenemende kennis het aantal gebouwen dat (zwaar) versterkt moet worden afneemt. Nog steeds moeten alle gebouwen in de versterkingsopgave worden beoordeeld, maar een steeds groter deel heeft na de beoordeling geen versterking nodig en is op norm. Voor gebouwen waarvoor die noodzaak nog wel geldt, loopt de versterking soms wat vlotter. Tegelijkertijd zien we het aantal situaties waar de versterking vastloopt toenemen.

Wat willen we bereiken?

Terug naar navigatie - Wat willen we bereiken?

a. Alle gebouwen binnen de versterkingsopgave zo snel mogelijk beoordelen

Terug naar navigatie - a. Alle gebouwen binnen de versterkingsopgave zo snel mogelijk beoordelen

We geven NCG opdracht om zo snel mogelijk alle gebouwen binnen het versterkingsprogramma te beoordelen. Dat doen we door in het jaarlijkse Lokaal Plan van Aanpak zo goed mogelijk te prioriteren. Daarmee zorgen we voor goede samenhang tussen veiligheid en logica. 

Acties

b. Gebouwen waar nodig zo snel mogelijk versterken

Terug naar navigatie - b. Gebouwen waar nodig zo snel mogelijk versterken

We geven NCG opdracht om de gebouwen die niet aan de veiligheidsnorm voldoen zo snel mogelijk te versterken. Dat gebeurt binnen beperkte beschikbare capaciteit waardoor er keuzes moeten worden gemaakt. Ook dat doen we in het jaarlijkse Lokaal Plan van Aanpak die door de gemeenteraad wordt vastgesteld.

Acties

d. Zorgen voor goede (ruimtelijke) randvoorwaarden voor een vlotte en bewonersgerichte manier van versterken

Terug naar navigatie - d. Zorgen voor goede (ruimtelijke) randvoorwaarden voor een vlotte en bewonersgerichte manier van versterken

We zorgen voor goede (ruimtelijke) randvoorwaarden waarmee een vlotte en bewonersgerichte manier van versterken mogelijk wordt. We bespreken knelpunten binnen de versterkingsopgave met het Rijk en werken gezamenlijk aan het oplossen daarvan.

We zijn met de staatssecretaris in gesprek over het opdrachtgeverschap naar NCG toe en de wijze waarop gemeenten meer mogelijkheden (armslag en middelen) zouden moeten krijgen om maatwerk uit te voeren.  

Acties

f. Op basis van de afspraken uit het convenant scholenprogramma willen we de projecten voor het versterken en nieuwbouwen van scholen afronden

Terug naar navigatie - f. Op basis van de afspraken uit het convenant scholenprogramma willen we de projecten voor het versterken en nieuwbouwen van scholen afronden

Op basis van de afspraken uit het convenant scholenprogramma willen we de projecten voor het versterken en nieuwbouwen van scholen afronden. 

Acties

g. Onze inwoners moeten niet de financier worden van de kosten die voortkomen uit de versterking

Terug naar navigatie - g. Onze inwoners moeten niet de financier worden van de kosten die voortkomen uit de versterking

Onze inwoners moeten niet de financier worden van de kosten die voortkomen uit de versterking. Dat betekent ook dat de kosten die de gemeente maakt niet gedekt moeten worden uit de algemene middelen, maar door het Rijk. Hierover hebben het Rijk en de gemeenten afspraken gemaakt (de zogenaamde lumpsum). De kosten die de gemeente maakt houden we goed bij. We gaan we met het Rijk in gesprek als blijkt dat de bedragen uit de lumpsum en inpassingskosten onvoldoende zijn.

Acties

2.5.2 Nationaal Programma Groningen

Inleiding

Terug naar navigatie - Inleiding

Het Nationaal Programma Groningen (NPG) is er om Groningers in het aardbevingsgebied een betere toekomst te bieden. Het programma wil hiervoor de Brede Welvaart vergroten. Brede Welvaart gaat naast groei van de economie over gezondheid, de tevredenheid van inwoners met hun leven, de omgeving waar ze wonen, de kwaliteit van natuur en milieu, opleidingsniveau en vertrouwen in politiek en bestuur. Daarnaast wil het programma ook het imago van Groningen verbeteren.

De provincie en de gemeenten in het aardbevingsgebied hebben hiervoor een plan gemaakt. De plannen van de gemeenten gaan over onderwerpen die in hun eigen gemeente spelen. Het plan van de provincie gaat over thema's die voor de hele provincie belangrijk zijn. Het plan is op 28 januari 2021 vastgesteld door uw raad. Inmiddels zijn 21 projecten uit dit plan aangevraagd bij en goedgekeurd door het bestuur van het Nationaal Programma Groningen. 

Ambities

Terug naar navigatie - Ambities

Om de 'Brede Welvaart' te verbeteren, richt het Nationaal Programma Groningen zich op vier onderwerpen: 

  1. Leefbaarheid: iedere gemeente in het aardbevingsgebied presteert beter op de leefbaarometer (CBS) dan de gemiddelde ontwikkeling in vergelijkbare gemeenten (de referentiegroep). 
  2. Natuur en Klimaat: Groningen presteert beter op biodiversiteit (gemeten met de Living Planet Index) dan het Nederlands gemiddelde.
  3. Werken en leren: Iedere gemeente in het aardbevingsgebied presteert beter op de netto participatiegraad, het gemiddeld besteedbaar inkomen en uitstroom per opleiding dan de gemiddelde ontwikkeling in haar referentiegroep. 
  4. Economie: de Bruto Toegevoegde Waarde stijgt in Groningen sterker dan de gemiddelde stijging in Nederland. 

Ons plan is hierop gebaseerd. Voor ieder project is duidelijk aan welke onderwerpen het resultaat van het project bijdraagt. Zo kan zichtbaar en meetbaar gemaakt worden, dat het resultaat van een project bijdraagt aan de Brede Welvaart. Het streven naar verbetering hiervan sluit vrijwel naadloos aan bij de ambities vanuit het collegeprogramma Samen aan de Slag. 

Terug naar navigatie - Trends en ontwikkelingen

Voor het Nationaal Programma Groningen is een startkapitaal beschikbaar van €1,15 miljard voor een looptijd van tien jaar. Midden-Groningen krijgt hiervan in ieder geval € 47,5 miljoen. Daarnaast is door het bestuur van het Nationaal Programma Groningen besloten dat de helft van dit bedrag (23,75 miljoen) beschikbaar komt na 2023, zodat er voor een langere periode projecten gepland kunnen worden. De rest van het geld wordt na een evaluatie verdeeld. Als dezelfde verdelingsmethode wordt gebruikt voor de verdeling ná de evaluatie, dan kan het totaalbedrag voor Midden-Groningen oplopen tot ca. € 95 miljoen. In ons plan staan projecten voor een totaalbedrag van 105-110 miljoen. 

De afgelopen periode is duidelijk geworden: 

  • Dat de geplande evaluatie in 2023 te vroeg is om iets te kunnen zeggen over het effect van de projecten;
  • Dat het steeds minder zeker is hoe de tweede helft van het geld wordt verdeeld;
  • Dat bij de voorzitter van het Nationaal Programma Groningen en een deel van het bestuur de wens lijkt te leven om de koers van het NPG te focussen op regionale thema's.

Hier moeten we rekening mee houden bij de plannen voor 2023. 

Daarnaast biedt het Nationaal Programma Groningen samen met andere ontwikkelingen heel veel kansen voor Midden-Groningen. De gemeente heeft ook te maken met de gevolgen van de versterking, het Bestuursakkoord, de Toekomstagenda, de Verstedelijkingsstrategie, de Novi Groningen en de regiodeal oost-Groningen. Dit geeft veel kansen voor cofinanciering en regionale samenwerking

Wat willen we bereiken?

Terug naar navigatie - Wat willen we bereiken?

b. Uitvoering geven aan het collegeprogramma Samen aan de Slag

Terug naar navigatie - b. Uitvoering geven aan het collegeprogramma Samen aan de Slag

Het programma NPG geeft invulling aan een aantal doelen vanuit het nieuwe collegeprogramma. In tabel 2 zijn de raakvlakken en kansen per ambitie genoemd.

Met betrekking tot het laatste punt in de tabel, inzet op behoud van het 3e kwart en beschikbaar stellen van het 4e kwart voor lokale, aanraakbare projecten, is er sinds de vaststelling van het collegeprogramma regionaal veel gebeurd en besloten. De ingezette regionale koers betekent steeds meer (financiële) onzekerheid. We zijn van mening dat de projecten uit ons lokale plan belangrijk zijn voor de toekomst van onze inwoners en herstel van vertrouwen in de overheid. De beoogde regionale thema's zijn niet minder belangrijk, maar mogen niet ten koste gaan van lokale projecten. 

c. Actualisering en prioritering van het Programmaplan Hart voor Midden-Groningen

Terug naar navigatie - c. Actualisering en prioritering van het Programmaplan Hart voor Midden-Groningen

De regionale ontwikkelingen rond het Nationaal Programma Groningen zorgen voor financiële onzekerheid. Daarnaast zijn er ook nieuwe ontwikkelingen binnen de (geplande) projecten. Dit is reden voor het aanpassen van het lokaal programmaplan. Deze aanpassing wordt eind 2022 ter besluitvorming voorgelegd. Op basis hiervan wordt bepaald welke projecten in 2023 worden voorbereid en/of aangevraagd bij het NPG-bestuur. Op dit moment verwachten wij in 2023 in ieder geval de vervolgfase van deze projecten voor te bereiden en/of aan te vragen:

  • Verpauperde Panden;
  • Tijd voor Toekomst;
  • Toekomstbestendig cultureel erfgoed.

Eind 2022 wordt de vervolgfase van het project Verbeteren Veiligheid aangevraagd en wordt ook een aanvraag voor het 5% amendement ingediend. Een raadsbesluit voor kredietverstrekking volgt in 2023 na goedkeuring door het NPG-bestuur.

d. Invulling geven aan participatie en betrokkenheid van inwoners

Terug naar navigatie - d. Invulling geven aan participatie en betrokkenheid van inwoners

Vertrouwen komt te voet en gaat te paard. (Herstel van) vertrouwen en draagvlak staan voorop in het communicatieplan voor ons lokaal programma. Het vertrouwen (wat van belang is voor draagvlak) kan groeien door meer te communiceren, met een duidelijke boodschap en afzender. Nu meer projecten op stoom zijn, wordt het makkelijker om veel en vaak te communiceren. Hiervoor maken we gebruik van verschillende middelen en kanalen om de doelgroepen te bereiken. met de projecten vanuit het programmaplan ´Hart voor Midden-Groningen´. We delen persoonlijke ervaringen van inwoners die de impact en samenhang van het programma meer zichtbaar maken. We willen samen met de raadswerkgroep NPG verkennen hoe we ook de raad hier een rol en meer zichtbaarheid in kunnen geven.

In het strategisch kader voor ons programmaplan is participatie één van de criteria voor een NPG-waardig project: “Projecten moeten breed gedragen zijn. Participatie aan de voorkant door initiatiefnemers moet geborgd zijn en projecten moeten een maatschappelijk belang dienen. Dit vraagt dat we dienstbaar zijn aan de samenleving met een open en uitnodigende houding. Een verbindende rol pakken en in gesprek gaan met de samenleving en luisteren naar de wensen en behoeften.” (uit: Strategisch kader).

Het gemeentelijke participatiebeleid is geen onderdeel van het lokaal programma, maar het programma is wel een belangrijk ‘voertuig’ voor het vormgeven van participatie. Dit is altijd maatwerk per project. In 2023 wordt participatie heel zichtbaar binnen het project Dorps- en wijkplannen waar inwoners zelf aan de slag gaan met het maken van een plan voor hun dorp of wijk. Democratische vernieuwing is een belangrijke basis voor het 5% amendement. Een ander voorbeeld is het project Jongeren pitchen cultuurprojecten waar jongeren zelf invulling geven aan culturele initiatieven. En ook binnen de projecten Sociale Veerkracht en Jongerenwerk+ geven inwoners zelf richting aan hun toekomst.

e. Meten en rapporteren

Terug naar navigatie - e. Meten en rapporteren

We willen weten of de uitvoering van de projecten daadwerkelijk bijdraagt aan de Brede Welvaart. Daarom wordt dit jaarlijks onderzocht in opdracht van het regionaal NPG-bestuur. In 2022 wordt dit voor de derde keer gemeten. Deze resultaten worden in 2023 bekend en op dat moment gepresenteerd aan uw raad. 

Als onderdeel van de P&C cyclus wordt binnen de projecten gerapporteerd over het bereiken van het beoogd resultaat en de bijdrage van deze resultaten aan de (hoofd)doelstellingen. In 2023 informeren we uw raad daarnaast twee keer door middel van een informatiebijeenkomst over de voortgang van het programma als geheel en lichten we de projecten inhoudelijk verder toe. 

f. Samenwerking en samenhang vergroten

Terug naar navigatie - f. Samenwerking en samenhang vergroten

Het Nationaal Programma moet bijdragen aan een integrale aanpak van opgaven. In 2023 zetten we verder in op samenwerking binnen de gemeente, maar ook op samenwerking met buurgemeenten en de provincie.

Een voorbeeld hiervan is de herstructurering van Hoogezand-Noord. Hier wordt een opdracht voorbereid waarmee het sociale deel van de wijkvernieuwing sterker gekoppeld wordt aan het fysieke deel. We maken niet alleen de woning klaar voor de toekomst, maar we doen ook wat er nodig is om de bewoner ervan een betere toekomst te bieden. De wijkvernieuwing maakt dat de gemeente veel aanwezig en zichtbaar is in de wijk. Door de gesprekken met bewoners, kunnen we signalen opvangen over bijvoorbeeld schulden of veiligheid. Dit wordt opgepakt met het sociaal team en de NPG-projecten die zich met deze thema’s bezighouden.

Een ander voorbeeld is het project Hulpteam Overschild dat in 2023 verdere samenwerking zoekt met het project Ontwikkelbedrijf. Zodat het Hulpteam ook op andere plekken in de gemeente van waarde kan zijn. 
Regionaal blijven we regelmatig overleggen met de programmaorganisatie van Toukomst vanwege de 140 projecten en inwonerinitiatieven die raakvlakken hebben met Midden-Groningen. We volgen de voortgang en als we kansen, bijzonderheden of risico’s zien gaan hiermee aan de slag. Op projectniveau wordt kennis en ervaring gedeeld met collega gemeenten. Zo wordt Tijd voor Toekomst al uitgerold over de hele provincie en wordt in 2023 verder verkend welke kansen er zijn om ook op het gebied van trainees en personeel meer samen te werken. 

g. Slimme financieringskansen onderzoeken

Terug naar navigatie - g. Slimme financieringskansen onderzoeken

Bij de start van het programma is ervoor gekozen de opgaven in de gemeente leidend te laten zijn (dus: eerst de opgaven, dan het geld en niet andersom). Dat geldt ook voor het onderzoeken van kansen voor extra financiering: we werken aan een opgave en binnen de opgave zoeken we naar (co)financiering. Zo hebben we bijvoorbeeld binnen het project Tijd voor Toekomst extra middelen binnengehaald vanuit de Regiodeal en vanuit de regeling Koplopers Rijke Schooldag van het Ministerie OCW (gelijke kansen alliantie).

Met het risico dat er minder geld beschikbaar is voor de vervolgfase van het NPG, wordt de zoektocht naar extra financiering of een andere manier van financieren (bijvoorbeeld revolverend) steeds belangrijker. Een oplossing kan zijn om voor nog niet gestarte projecten die niet (volledig) vanuit het NPG gefinancierd kunnen worden, wel geld te reserveren voor het proces. Denk bijvoorbeeld aan de (nog aan te vragen) projecten rondom Bedrijven & Leefbaarheid. Deze afweging is onderdeel van de actualisering van het programmaplan. 

h. Voorbereiden van de borging van de projectresultaten in het reguliere werk

Terug naar navigatie - h. Voorbereiden van de borging van de projectresultaten in het reguliere werk

We willen dat de projecten vanuit het Nationaal Programma niet stoppen nadat het geld op is. Veel van de projecten hebben niet alleen een inhoudelijk resultaat, maar ook een beoogd en langdurig resultaat in de vorm van een vernieuwende werkwijze, nieuwe vormen van samenwerking etc. Soms heeft het project de vorm van een proef, waarbij het resultaat na een positieve evaluatie moet worden ingevoerd in de gewone organisatie. In 2023 starten we met de voorbereiding hiervan en bepalen we de manier waarop deze overdracht moet lopen en wat hier eventueel voor nodig is. 

Terug naar navigatie - tabel A
code Projectnaam status Gehonoreerd Inspanningen/Doelen
medio 2022 bedrag 2023
(incl BTW)
Projecten uit Leefbaarheidsgelden
S01-2m Kademuur Hellum middenin realisatie 151.250 Afronding ontmoetingsplek en afsluiting totaalproject
S01-2n Steigers Kielwindeweer afgerond 60.500 n.v.t. afgerond.
S01-2p Kwaliteitsverbetering Foxholstermeer afgerond 112.669 n.v.t. afgerond.
S01-2q Ontmoetingsplek Froombosch eind realisatie 290.400 n.v.t. Afronding medio 2022
S01-2r Herinrichting centrumgebied Slochteren middenin realisatie 457.380 Afronding van het project medio 2023
S01-2s Ontmoetingsplek Siddeburen afgerond 250.470 n.v.t. afgerond.
Subtotaal 1.322.669
Project via Provincie
S02-1 Pilot aardgasvrije wijk (Gorecht-Noord) begin van realisatie 6.000.000 Aanbesteding gegund, sluiten van de exploitatieovereenkomst (definitief go/no go).
Subtotaal 6.000.000
Projecten uit Trekkingsrecht
M01 bouw programma MG afgerond 968.200 n.v.t. afgerond
M02 Dorpsproces Overschild middenin realisatie 1.170.800 Het bewaken/stimuleren van de ruimtelijke kwaliteit van de bebouwde en onbebouwde omgeving en de samenhang daarin van Overschild. Ontwerpen, coördineren, organiseren en afstemmen van processen, benodigd om te komen tot bovengenoemde ruimtelijke kwaliteit. Informeren/begeleiden van bewoners/architecten tijdens planvormingsprocessen. Pro-actief samenwerken met welstandscommissie.
M03 Beleving en Verhaal Overschild eind realisatie 141.000 n.v.t. Afronding najaar 2022.
M04 Plus op Sport (wijken Gorecht & Woldwijck Hoogezand) middenin realisatie 3.653.015 Uitvoering van de nieuwbouw gymzaal MARS 65. Er loopt nu een onderzoek om i.c.m. deze gymzaal en synergievoordeel gelijktijdig ook voor gymzaal J.Huitzingstr in Hoogezand nieuwbouw te kunnen plegen, aangezien hier sowieso fors gerenoveerd/verduurzaamd moet worden. Als dit financieel aantrekkelijk blijkt, zal hier ook aanvullend krediet voor moeten worden aangevraagd.
M05 Herstructurering Hoogezand-Noord voorbereidende fase 2.510.750 Bestemmings- of omgevingsplan opstellen voor Van Spilbergenkade 2/2a; tijdelijke invulling Agrifirmlocatie; planvorming park afronden; voorbereidingen woningverbetering Zeeheldenbuurt West samen met corporaties en uitwerken plannen openbare ruimte in Zeeheldenbuurt West.
M06 Aanpak verpauperde panden begin van realisatie 2.000.000 Voortzetten uitvoering: aanpak individuele panden en verpaupering tegengaan.
M07 Midden-Groningen op de kaart middenin realisatie 155.000 In samenwerking met studenten routes en arrangementen ontwikkelen binnen het thema Bloei. Bij de culturele routes vanuit Bloei nieuwe activiteiten organiseren. In maart de themaroute rondom Aletta Jacobs lanceren. Binnen Roeg en roem verder werken aan het Roegbainderspad. Binnen het thema vaart een route langs scheepswerven opzetten.
M08 Jongeren pitchen cultuurprojecten(Dragon's Den) begin van realisatie 250.000 Vergroting pitchevenement. Mogelijk besluitvorming over financiering vervolgfase.
M09 Bevordering Sociale Veerkracht middenin realisatie 233.000 NPG aanvraag tweede deel financiering. Betrekken van meer gezinnen, het meten, volgen en monitoren van de effecten van sociale veerkracht. Samenwerkingspartners en andere stakeholders meenemen in deze nieuwe manier van werken door o.a. trainingen, inspriratiesessies en het vormen van klankbordgroepen.
M10 Ijsberg middenin realisatie 2.221.740 Verdere profilering Team Eropaf. Meer focus op de specifieke inwoner: hoe krijgen wij de inwoner gemotiveerd, weer in zijn kracht en hoe komt de inwoner op tijd bij ons.
M11 Ervaringsdeskundigen begin van realisatie 764.990 Geven van training en coaching voor hulpverleners. Aanscherpen signalering en triage bij voordeur. Geven van scholing en voorlichting over mechanismen armoede en sociale uitsluiting. Toeleiden naar vangnetten zoals wijkcentra, buurtcirkels, moeders voor moeders. Bijdragen aan opstellen en uitvoeren van het armoedebeleid van de gemeente.
M12 Jongeren met Toekomst begin van realisatie 1.858.464 Toename van deelnemende jongeren verwacht. In dat geval worden extra medewerkers aangetrokken, hier is rekening mee gehouden in de projectbegroting.
M13 Jongerenwerk+ begin van realisatie 2.500.000 Verdere samenwerking met andere initiatieven, ook op het gebied van veiligheid. Doorzetten van de aanpak: structurele contacten met kwetsbare jongeren tussen de 12 en 27 jaar oud, begeleiden van de jongeren bij belangrijke transities in het leven, opzetten van een steunnetwerk in de eigen omgeving, inzet positieve rolmodellen, activiteiten organiseren gericht op het ontwikkelen van talenten, het vergroten van zelfvertrouwen en het ontwikkelen van levensvaardigheden. Onderzoeken welke ondersteuning het meest passend is voor de jongeren.
M14 JIM aanpak begin van realisatie 263.028 Opleiden van een aantal casemanagers in de train-detrainer opleiding voor borging lokaal. Werken met de JIM-aanpak bij alle jongeren waar uithuisplaatsing dreigt en bij thuiszitters.
M15 Ontwikkelbedrijf begin van realisatie 1.064.000 Voorstel businesscase Ontwikkelbedrijf Midden Groningen. Inzet participatie tbv totstandkoming re-integratiebeleid. Voorstel mbt re-integratiebeleid 2024 en verder.
M16 Hulpteam Overschild middenin realisatie 360.000 Verdere samenwerking met Ontwikkelbedrijf. Doelgroep verandert, problematiek is stevig. Extra inzet op begeleiding vooraf en voldoende instroom nieuw traject.
M17 Tijd voor toekomst middenin realisatie 941.620 Opleveren van het monitoringsrapport en een advies maken voor de periode na de pilot. Opleveren van de documentaire en premiere. Plan maken voor de Rijke Schooldag samen met de andere 5 Oost-Groningse gemeenten. Bouwen aan draagvlak voor vervolgaanpak.
M18 Moeders van MG (onderdeel Kansrijke start) begin van realisatie 680.000 Nog meer samenwerking met andere organisaties en aanbod. 10 extra gezinnen ondersteunen. Duidelijkheid over inbrengwinkel. Scholing voor medewerkers. Monitoring verder ontwikkelen.
M19 Toekomstbestendig cultureel erfgoed einde voorbereidende fase 500.000 Uitvoeren subsidieregeling. Mogelijk aanvraag tweede deel van NPG budget.
M20 Verbeteren veiligheid MG begin van realisatie 813.623 Uitvoeren activiteitenplan met bewoners en samenwerkingspartners.
M21 Dorpsplannen ontwikkelen voorbereidende fase 7.500.000 Uitvoeren pilot eerste 4 dorpen/wijken.
Subtotaal 30.549.230
Totaal alle projecten 37.871.899
Terug naar navigatie - tabel B
Ambitie Tekst uit Blz Aansluiting NPG
collegeprogramma
Inwoner centraal
Gebiedsgericht werken en participatie: Als er vertrouwen is kan ook gewerkt worden aan het zogenaamde “uitdaagrecht”, waarbij inwoners taken van de overheid kunnen overnemen als zij denken het slimmer, beter, goedkoper of anders te kunnen doen. 2 Project Dorps- en wijkplannen (M20). Te starten project 5% amendement.
5% amendement: we voeren het 5% amendement van de raad uit. 3 Te starten project 5% amendement
Gevolgen gas- en zoutwinning: We ondersteunen de integrale dorpsplannen van Steendam en Tjuchem. 3 Project Dorps- en wijkplannen (M20).
Iedereen doet mee
Armoede: Schulden zijn vaak een beperking om aan de slag te gaan. (…) Onze voorkeur gaat uit naar een regiefunctie in deze van onze gemeentelijke kredietbank in samenspraak met allerlei maatschappelijke instellingen. Ook hier geldt individueel maatwerk, generieke regelingen werken vaak belemmerend. 5 Project IJsberg (M10). Project Jongeren met Toekomst (M12)
Onderwijs: gelijke kansen voor alle kinderen. Wij willen de kansen van kinderen keren, op de plek waar dat het best lukt: op school. 5 Project Tijd voor Toekomst (M17/P48)
Cultuur: het verbinden, prikkelen, inspireren en innoveren van mensen wordt met cultuur vergroot. 5 Project Jongeren Pitchen (M08) Project Beleving en verhaal Overschild (M03)
prettige woon werk en leefomgeving
Wonen: binnen het thema wonen zetten we in op het volgende: - (…) verdere planontwikkeling Hoogezand-Noord (…) 6 Project Hoogezand Noord (M05)
Wonen: Het verduurzamen en verbeteren van woningen is een eerste aanzet en draagt zeker bij aan de leefbaarheid. In het kader van leefbaarheid blijft het van belang om zaken als verpaupering, maar ook vereenzaming aan te pakken en liefst te voorkomen. Daarvoor is een integrale aanpak noodzakelijk van woningeigenaren, welzijnsinstellingen en gemeente (sociale teams). 6 Project Aardgasvrije wijk (S02-1), Project Verpauperde Panden (M06), Project Hoogezand Noord (M05)
Wonen: Inwoners moeten zich (mede)verantwoordelijk voelen voor de leefbaarheid van hun eigen woonomgeving. Een buurtfonds kan hiertoe een bijdrage leveren. Niet alleen om leefbaarheid en de sociale binding te vergroten maar ook om klein materieel te kunnen aanschaffen voor bijvoorbeeld groenonderhoud die de buurt zelf wil doen. 6 Project dorps-en wijkplannen (M21)
Energietransitie: Samen met inwoners in gesprek en op zoek gaan met de inwoners naar de mogelijkheden in hun eigen leefomgeving. 7 Project Aardgasvrije wijk (S02-1)
Openbare orde en veiligheid: Voor de veiligheid is het belangrijk in te zetten op het verbeteren van de sociale cohesie en het gemeenschapsgevoel in de buurt en wijk. 7, 8 Project verbeteren veiligheid (M20)
Ruimtelijke Ordening en Milieu: Bedrijventerreinen: de provincie en gemeenten hebben een gezamenlijk regionaalruimtelijk-economisch perspectief gepresenteerd langs de A7/N33. (…) Bestaande bedrijfsterreinen kunnen we innoveren (vernieuwen) en verduurzamen. 8 Te starten project Bedrijven & Leefbaarheid
Economie: Visie bedrijventerreinen en lokale economie: in deze periode gaan we een visie op bedrijventerreinen en lokale economie ontwikkelen. (…) Het gaat niet alleen om de aanleg van nieuwe bedrijventerreinen, maar ook om het herstructureren van bestaande, verouderde bedrijventerreinen. 9 Te starten project Bedrijven & Leefbaarheid
Recreatie: We willen de gemeente meer onder de aandacht brengen bij de bezoeker en passant. 9 Project Midden Groningen op de kaart (M07)
Financien
Daarnaast willen we samen met de aardbevingsgemeenten inzetten op een lobby om het vierde deel van de NPG-middelen te behouden. 10 Programma algemeen

2.5.3 Financieel overzicht Gevolgen gas- en zoutwinning en lokaal programma NPG

Financieel overzicht

Terug naar navigatie - Financieel overzicht
Bedragen x € 1.000
Omschrijving Realisatie 2021 Begroting na wijziging 2022 Begroting 2023 Begroting 2024 Begroting 2025 Begroting 2026
Lasten
Versterking 10.008 17.433 8.634 3.623 2.169 2.181
NPG 2.014 7.736 5.804 3.267 2.777 2.462
NPG provinciale aanvraag 762 56 0 0 0 0
Totaal Lasten 12.784 25.225 14.438 6.890 4.946 4.643
Baten
Versterking 10.008 17.433 8.634 3.623 2.169 2.181
NPG 1.979 7.714 5.804 3.267 2.777 2.462
NPG provinciale aanvraag 657 0 0 0 0 0
Totaal Baten 12.644 25.147 14.438 6.890 4.946 4.643
Saldo voor bestemming -140 -78 0 0 0 0
Saldo na bestemming -140 -78 0 0 0 0

Programma gevolgen gaswinning

Terug naar navigatie - Programma gevolgen gaswinning

Onder het thema Versterking in de tabel worden de financiën van het programma gevolgen gaswinning verantwoord. Per saldo is het programma gedekt vanuit bijdragen van het Rijk. 

Lasten:
De lasten zijn € 8,8 miljoen lager dan in 2022. De raming voor de lasten volgt de verwachte ontwikkeling van de versterkingsopgave met een piek in 2022 en een verlaging in de jaren daarna. De grootste post in de lasten zijn de vergoedingen aan de eigenaren voor het versterken of sloop/nieuwbouw van Woningen die vallen onder Batch 1588. Dit bedraagt € 13,3 miljoen in 2022 en € 5,7 miljoen in 2023. De rest van de kosten die vanuit de rijksbijdrage voor Batch 1588 worden vergoed bedraagt € 0,5 miljoen in 2022 en € 0,3 miljoen in 2023. Het gaat hierbij om organisatie- en communicatiekosten, herstel van de infrastructuur openbare ruimte en de vergoeding van proceskosten aan eigenaren. Een andere grote post betreft de inpassingskosten van in totaal € 1,68 miljoen in 2022 en € 0,55 miljoen in 2023. Het merendeel van de inpassingskosten betreft echter investeringen die niet op deze plaats in de begroting worden weergegeven. De rest van de kosten bedraagt € 1,48 miljoen aan inzet personeel voor het begeleiden van de versterking, het programmamanagement, het scholenprogramma en de vergunningverlening.

Baten:
De baten komen vanuit de rijksbijdrage voor Batch 1588 € 13,8 miljoen in 2022 en € 6,0 miljoen in 2023. Vergoeding van de inpassingskosten van € 1,68 miljoen in 2022 en € 0,55 miljoen in 2023. Daarnaast wordt de Lumpsum Gevolgen Gaswinning ontvangen voor € 1,96 miljoen in 2022 en € 1,48 miljoen in 2023. Voor het begeleiden van de versterkingsopgave in het dorp Overschild is vanuit NPG een bijdrage van € 1,07 miljoen ontvangen die in de jaren 2019-2023 wordt ingezet. De baten en lasten daarvan worden onder het product NPG verantwoord en in de volgende paragraaf toegelicht.

Uitvoering lokaal programmaplan (NPG)

Terug naar navigatie - Uitvoering lokaal programmaplan (NPG)

De raad heeft op 29 april 2021 een krediet beschikbaar gesteld van € 15,1 miljoen voor de uitvoering van de NPG-projecten uit de eerste tranche. Dekking van deze projecten is verzekerd door een 100% bijdrage vanuit de trekkingsrechten NPG. Het bestuur van het NPG heeft dat met een brief (dagtekening 25 februari 2021) bevestigd. De bijdrage is in 2021 volledig ontvangen. Er is een meerjarenraming opgesteld, waarvan het uitgangspunt is dat dit budgettair neutraal is. Jaarlijkse verschillen tussen lasten en baten worden via balansposten vereffend. De eerste tranche betreft de volgende projecten: Herstructurering Hoogezand-Noord, Verpauperde panden, Midden-Groningen op de kaart, Jongeren pitchen voor projecten, Bevorderen sociale veerkracht, De IJsberg, Ervaringsdeskundigen armoede en sociale uitsluiting, Jongeren met toekomst, Jongerenwerk +, JIM aanpak, Leer- en ontwikkelbedrijf, Hulpteam Overschild en Tijd voor toekomst (gezamenlijk project met andere gemeenten).

De tweede tranche betreft de projecten: Moeders van Midden-Groningen (€ 680.000), Toekomstig Cultureel erfgoed (€ 500.000) en Verbeteren veiligheid Midden-Groningen (€ 858.500). Ook deze tranche verloopt in de basis budgettair neutraal. 

Voor de uitvoering van én de samenhang tussen de projecten is een projectorganisatie ingericht. De kosten van de projectorganisatie worden gedekt vanuit een opslag in de begroting van de NPG-projecten.